Στην Οσία Μαρία την Αιγυπτία ήταν αφιερωμένο το προηγούμενο θέμα μας. Στην αγιασμένη αυτή μορφή της Ορθοδοξίας μας θα αναφερθούμε και σήμερα. Είναι μία πολυσήμαντη και πολυεδρική μορφή. Στη ζωή της διαζωγραφίζεται όλο το δράμα της ανθρώπινης υπάρξεως. Από την ακραία πτώση στην ακραία ανόρθωση! Από την ακραία αποστασία στην ακραία επιστροφή! Από την ακραία απόλαυση της αμαρτίας στην ακραία απόλαυση του Κυρίου!
Την ανάλυση της πορείας της και σχόλια πάνω στη ζωή της προέβη προχθές 5η Κυριακή των Νηστειών ο Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης π. Γεώργιος Ρουσάκης. Ωμίλησε στο Ιερό Προσκύνημα της Τρυπητής, εδώ στο Αίγιο, και συνήρπασε τα πλήθη.
Ο λόγος του π. Γεωργίου αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα επειδή ο ομιλητής είναι ιατρός και ασκεί το λειτούργημα της ιατρικής. Άρα δεν είναι από τις περιπτώσεις κάποιων επιπολαίων επικριτών, οι οποίοι αντί να παραθέτουν απόψεις και αντιρρήσεις για τη διδασκαλία της Εκκλησίας, καταφεύγουν στην εύκολη –και πολύ λαϊκίστικη- οδό της κατηγορίας κατά των κληρικών. Τους πειράζει το γεγονός, ότι το Κράτος δίνει ένα μισθό πείνας (γύρω στα 800 € μηνιαίως παίρνει ο πρωτο-διοριζόμενος ιερεύς), ζητούν χωρισμό της Εκκλησίας από το Κράτος, τους πειράζει η διδασκαλία των θρησκευτικών στα σχολεία κλπ.
Ο π. Γεώργιος λοιπόν δεν ζει από την Εκκλησία, ζει όμως για την Εκκλησία! Όπως και πολλοί άλλοι από εμάς, που θα μπορούσαμε να έχουμε σημειώσει επιτυχίες στη ζωή είτε σαν επιστήμονες, είτε σαν επαγγελματίες, προτιμήσαμε όμως να ενταχθούμε στις τάξεις του ιερού Κλήρου για να υπηρετήσουμε τον Χριστό μας και τον άνθρωπο!
Προσωπικά, όπως πολλές φορές το έχω διακηρύξει, θα μπορούσα να ήμουν ένας τέλειος «οδηγός ταξί», γι’ αυτό δε θα ήμουν περιζήτητος! Όλα αυτά επειδή οδηγώ ήρεμα, “smootly” θα το έλεγαν στο Ηνωμένο Βασίλειο. Επίσης θα διατηρούσα ένα πεντακάθαρο αυτοκίνητο, θα ήμουν προς όλους ευγενής, πρόθυμος στην εξυπηρέτηση του πελάτη, θα άνοιγα την πόρτα για να εισέλθει, θα έπαιρνα τις αποσκευές του, δεν θα κάπνιζα, δεν θα είχα ανοικτό το ραδιόφωνο κλπ. Θα έκανα δηλ. τα πάντα για να είναι ευχαριστημένος ο πελάτης μου. Μόνο λευκά γάντια δεν θα φορούσα και δαντέλλες δεν θα έβαζα στο αμάξι μου, επειδή αυτό το κάνουν αποκλειστικά και μόνο στην Ιαπωνία.
Ενώ τώρα, ως Επίσκοπος της Ορθοδόξου Εκκλησίας, έπειτα από μια διακονία στον αμπελώνα του Κυρίου μας που αριθμεί σαράντα επτά (47) έτη, εκφράζεται δε καθημερινά ως μία θυσιαστική πορεία, είμαι υποχρεωμένος να δέχομαι ύβρεις και προπηλακισμούς μέσα από την μπλογκόσφαιρα από κάποιους αγνώστους επισκέπτες του Blog!
Ας επανέλθουμε τώρα στον ομιλητή της Κυριακής. Ο γιατρός-αναισθησιολόγος και ιερεύς π. Γεώργιος Ρουσάκης, που μπήκε στην Εκκλησία για να υπηρετήσει το Θεό και τον άνθρωπο, αναλύει με επιτυχία το φαινόμενο «Οσία Μαρία η Αιγυπτία». Σας προσφέρω την ομιλία του. Κρατήστε την, τυπώστε την, μελετήστε την και αντλήσετε την ωφέλεια, που μας παρέχει.
+ Ο ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ ΚΑΙ ΑΙΓΙΑΛΕΙΑΣ ΑΜΒΡΟΣΙΟΣ
Την ανάλυση της πορείας της και σχόλια πάνω στη ζωή της προέβη προχθές 5η Κυριακή των Νηστειών ο Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης π. Γεώργιος Ρουσάκης. Ωμίλησε στο Ιερό Προσκύνημα της Τρυπητής, εδώ στο Αίγιο, και συνήρπασε τα πλήθη.
Ο λόγος του π. Γεωργίου αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα επειδή ο ομιλητής είναι ιατρός και ασκεί το λειτούργημα της ιατρικής. Άρα δεν είναι από τις περιπτώσεις κάποιων επιπολαίων επικριτών, οι οποίοι αντί να παραθέτουν απόψεις και αντιρρήσεις για τη διδασκαλία της Εκκλησίας, καταφεύγουν στην εύκολη –και πολύ λαϊκίστικη- οδό της κατηγορίας κατά των κληρικών. Τους πειράζει το γεγονός, ότι το Κράτος δίνει ένα μισθό πείνας (γύρω στα 800 € μηνιαίως παίρνει ο πρωτο-διοριζόμενος ιερεύς), ζητούν χωρισμό της Εκκλησίας από το Κράτος, τους πειράζει η διδασκαλία των θρησκευτικών στα σχολεία κλπ.
Ο π. Γεώργιος λοιπόν δεν ζει από την Εκκλησία, ζει όμως για την Εκκλησία! Όπως και πολλοί άλλοι από εμάς, που θα μπορούσαμε να έχουμε σημειώσει επιτυχίες στη ζωή είτε σαν επιστήμονες, είτε σαν επαγγελματίες, προτιμήσαμε όμως να ενταχθούμε στις τάξεις του ιερού Κλήρου για να υπηρετήσουμε τον Χριστό μας και τον άνθρωπο!
Προσωπικά, όπως πολλές φορές το έχω διακηρύξει, θα μπορούσα να ήμουν ένας τέλειος «οδηγός ταξί», γι’ αυτό δε θα ήμουν περιζήτητος! Όλα αυτά επειδή οδηγώ ήρεμα, “smootly” θα το έλεγαν στο Ηνωμένο Βασίλειο. Επίσης θα διατηρούσα ένα πεντακάθαρο αυτοκίνητο, θα ήμουν προς όλους ευγενής, πρόθυμος στην εξυπηρέτηση του πελάτη, θα άνοιγα την πόρτα για να εισέλθει, θα έπαιρνα τις αποσκευές του, δεν θα κάπνιζα, δεν θα είχα ανοικτό το ραδιόφωνο κλπ. Θα έκανα δηλ. τα πάντα για να είναι ευχαριστημένος ο πελάτης μου. Μόνο λευκά γάντια δεν θα φορούσα και δαντέλλες δεν θα έβαζα στο αμάξι μου, επειδή αυτό το κάνουν αποκλειστικά και μόνο στην Ιαπωνία.
Ενώ τώρα, ως Επίσκοπος της Ορθοδόξου Εκκλησίας, έπειτα από μια διακονία στον αμπελώνα του Κυρίου μας που αριθμεί σαράντα επτά (47) έτη, εκφράζεται δε καθημερινά ως μία θυσιαστική πορεία, είμαι υποχρεωμένος να δέχομαι ύβρεις και προπηλακισμούς μέσα από την μπλογκόσφαιρα από κάποιους αγνώστους επισκέπτες του Blog!
Ας επανέλθουμε τώρα στον ομιλητή της Κυριακής. Ο γιατρός-αναισθησιολόγος και ιερεύς π. Γεώργιος Ρουσάκης, που μπήκε στην Εκκλησία για να υπηρετήσει το Θεό και τον άνθρωπο, αναλύει με επιτυχία το φαινόμενο «Οσία Μαρία η Αιγυπτία». Σας προσφέρω την ομιλία του. Κρατήστε την, τυπώστε την, μελετήστε την και αντλήσετε την ωφέλεια, που μας παρέχει.
+ Ο ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ ΚΑΙ ΑΙΓΙΑΛΕΙΑΣ ΑΜΒΡΟΣΙΟΣ
----------------------------------------------------------------
Η Οσία Μαρία η Αιγυπτία ως αρχέτυπο μετανοίας
Υπό Αρχιμ. Γεωργίου Ρουσάκη
Η Αγία μας Εκκλησία μέσα στην τόσο σημαντική για την ανθρώπινη αναζήτηση περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και μάλιστα την τελευταία Κυριακή, προβάλλει μια ιδιαίτερη μορφή του Εκκλησιαστικού Αγιολογίου και ταυτόχρονα ένα υπόδειγμα ολοκληρωτικής αναζήτησης της θείας Αγάπης και Χάρητος.
Προβάλλει λοιπόν η Αγία μας Εκκλησία το παράδειγμα και την μορφή της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας. Στο πρόσωπο της Αγίας συγκρούονται δύο τρόποι ζωής, ο τρόπος της αμαρτίας και ο τρόπος της μετάνοιας. Από την μία πλευρά ο τρόπος της αυτονόμησης του ανθρώπου από το Θεό και της παράδοσής του στο ίδιον θέλημα, στην φιληδονία, την φιλαυτία και την φιλοδοξία, και από την άλλη πλευρά ο τρόπος της ανταπόκρισης του ανθρώπου στην Αγάπη του Θεού.
Αυτή δε η μετάνοια μεταμορφώνει την φιληδονία σε εγκράτεια και στέρηση του ιδίου θελήματος, την φιλαυτία σε άντληση νοήματος για τη ζωή μέσα από την κοινωνία με το Θεό, την φιλοδοξία σε αποταγή από τον κόσμο και το κοσμικό φρόνημα και καταλήγει στην αυτοπαράδοση του ανθρώπου στην αγάπη του Θεού. Όλα δε αυτά αναδεικνύονται κατά τον πλέον εμφανή τρόπο στο πρόσωπο της Οσίας Μαρίας. Βοηθός μας, στην εξερεύνηση της μορφής της θα είναι ο λόγος του Αγίου Σωφρονίου, Πατριάρχου Ιεροσολύμων, ο οποίος συνέγραψε έναν βίο μοναδικό για τη Οσία. Μέσα από την διήγησή του θα μπορέσουμε να συνειδητοποιή-σουμε το πρότυπο της μετάνοιας που ενσαρκώνει κυριολεκτικά η Οσία Μαρία.
Ο Άγιος Σωφρόνιος, Πατριάρχης Ιεροσολύμων, ξεκινά την αναφορά του στον βίο της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας με μία φωνή που ο πνευματικός και αυτήκοος μάρτυς του βίου της Οσίας, Αββάς Ζωσιμάς, ακούει όταν αναρωτιέται για το τι είναι το τέλειο στην ζωή; Λέγει λοιπόν η φωνή του Θεού:’’ Ζωσιμά, καλά μεν και όσο είναι δυνατόν στον άνθρωπο αγωνίσθηκες, καλά διήλθες και τον ασκητικό δρόμο. Πλην όμως κανείς ανάμεσα στους ανθρώπους δεν έχει το τέλειο, αλλά μεγαλύτερος είναι ο αγώνας αυτός που βρίσκεται μπροστά, απ' αυτόν που έχει ήδη περάσει κι αν ακόμη εσείς δεν το γνωρίζετε. Για να μάθεις λοιπόν κι εσύ ο ίδιος, πόσοι άλλοι δρόμοι υπάρχουν που οδηγούν στη σωτηρία, βγες έξω από τον τόπο σου και από εκεί που βρίσκεσαι και ο Θεός θα σου φανερώσει.
Ο Όσιος επισκέφθηκε ένα Μοναστήρι, στο οποίο υπήρχε ένας διαφορετικός κανόνας. Οι πατέρες την πρώτη Κυριακή των Νηστειών, έφευγαν από την Μονή και κατέφευγαν στην έρημο του Ιορδάνου, όπως ζούσαν ασκούμενοι και μόνοι τους, χωρίς ο ένας να ξέρει τι είδους άσκηση κάνει ο άλλος και επέστρεφαν στο μοναστήρι την Κυριακή των Βαΐων. Ο Ζωσιμάς ακολούθησε τον κανόνα και περπατούσε επί 20 ημέρες στη έρημο, αναζητώντας κάποιον ασκητή, ο οποίος θα τον ωφελούσε πνευματικά και θα του απαντούσε στην αγωνία του για το τέλειο. Εκεί συνάντησε την Οσία, η οποία ήταν επί πολλά έτη στην έρημο και είχε αποκτήσει όλα τα πνευματικά εκείνα χαρίσματα που ο Θεός προσφέρει σε όσους τον αγαπούν. Κατόπιν πολλών παρακλήσεων του Αββά, η Οσία Μαρία του διηγήθηκε την συγκλονιστική ιστορία της.
Η Οσία Μαρία η Αιγυπτία καταγόταν από την Αίγυπτο και έζησε τον 6ον αιώνα, την εποχή του αυτοκράτορα Ιουστινιανού. Όταν ήταν 12 χρονών ξέφυγε από την προσοχή των γονιών της και πήγε στην Αλεξάνδρεια, όπου επί 17 χρόνια ζούσε άσωτη ζωή παρασύροντας μάλιστα και πολλούς ανθρώπους, ειδικά νέους, στην ηθική καταστροφή. Έτσι ζούσε, οπότε ένα καλοκαίρι είδε πολύ κόσμο από τη Λιβύη και Αίγυπτο, που κατευθύνονταν προς τη θάλασσα και ρώτησα ένα απ' αυτούς για να πληροφορηθεί που πήγαιναν. Εκείνος της απάντησε: «Πηγαίνουν στα Ιεροσόλυμα γιατί μετά από λίγες μέρες θα γιορταστεί η ύψωση του Τιμίου Σταυρού». Η πληροφορία αυτή ήρκεσε για να διεγείρει στην ψυχή της Μαρίας τον πόθο να συνακολουθήσει. Ήταν αυτή φωνή ευσεβείας, η οποία αναδύθηκε από τα βάθη της ψυχής της σε μια στιγμή κορεσμού από την αμαρτία και ελάμψεως κάποιου πνευματικού σπινθήρα; Ή προερχόταν από την ακατάστατη διάθεση και επιθυμία, της επισκέψεως απλώς νέων τόπων και συνάψεως νέων γνωριμιών; Νομίζω ότι στην καρδιά της, και συμφωνεί και έτερος βιογράφος με την θέση αυτή, είχε ήδη αρχίσει μυστηριωδώς η σωτήρια μεταβολή. Η ψυχή της όσο και αν είχε σκοτισθεί από την καλλιέργεια των παθών δεν είχε σαπίσει αλλά αντίθετα αρχίζει να ακούει και την φωνή του ουρανού, που πριν έσβηνε μέσα στις θορυβώδεις αναταράξεις της αμαρτίας.
Αυτό είναι το κομβικό σημείο και η Μαρία η Αιγυπτία εισερχόταν ήδη σε μια νέα περίοδο. Ήταν το παγιδευμένο πτηνό, το οποίον ανακινούσε τις φτερούγες του για να ξεφύγει αλλά το έλεος του Θεού δεν το αφήνει, όπως γλαφυρά περιγράφει ο βιογράφος της. Είναι η ψυχή που όζει μεν από την αμαρτία, πλην όμως εντός της ανατέλλει ο πόθος μιας νέας ζωής, καθαρής απέναντι στην αγάπη του Θεού. Μεταβαίνει λοιπόν και αυτή με τους άλλους προσκυνητές, στα Ιεροσόλυμα, για να παρευρεθεί στην ύψωση του Τίμιου Σταυρού. Όταν θέλησε να μπει στο ναό της Ανάστασης, τη μέρα που υψωνόταν ο Τίμιος Σταυρός, ένοιωσε 3 έως 4 φορές κάποια αόρατη δύναμη μέσα της, που την εμπόδιζε να μπει, ενώ το πλήθος έμπαινε ανεμπόδιστα. Αφού πληγώθηκε η καρδιά της απ' αυτό, αποφάσισε ν' αλλάξει ζωή και να εξιλεώσει το Θεό με τη μετάνοια. Έτσι βάζοντας σαν εγγυήτριά της την Παναγία, υποσχέθηκε ότι εάν την αφήσει να μπει κα να δει και να χαιρετήσει τον Σταυρό του Κυρίου, θα ήταν συνετή και φρόνιμη στο μέλλον και δεν θα μόλυνε πια το σώμα της με πονηρές επιθυμίες και ηδονές. Όταν γύρισε μετά στην εκκλησία, αυτή τη φορά μπόρεσε να μπει χωρίς καμιά δυσκολία. Τότε προσκύνησε το Τίμιο ξύλο και χωρίς να λησμονήσει την υπόσχεση που έδωσε, αναχώρησε την ίδια μέρα από τα Ιεροσόλυμα κι' αφού πέρασε τον Ιορδάνη μπήκε στα ενδότερα μέρη της ερήμου, όπου έζησε επί 47 χρόνια μια ζωή πολύ σκληρή και ασυνήθιστη, χωρίς να δει άνθρωπο, αλλά, έχοντας μοναδικό της θεατή τον Θεό, προσευχόταν μόνη σ' Αυτόν. Τόσο δε αγωνίστηκε, ώστε πέρασε την ανθρώπινη φύση και απόκτησε ζωή πάνω στη γη αγγελική και υπεράνθρωπη. Τόσο δε υψώθηκε δια μέσου της απάθειας, ώστε περπατούσε πάνω στα νερά του ποταμού, χωρίς να βυθίζεται. Όταν δε προσευχόταν, σηκωνόταν από τη γη ψηλά και στεκόταν μετέωρη στον αέρα.
Αν εξετάσουμε ενδελεχέστερα την προσωπικότητα και την συμπεριφορά της Οσίας θα δούμε ότι σ΄ αυτήν εμφανίζονται με τον πλέον εναργή, και ίσως ακραία παραστατικό τρόπο, τα δύο πνευματικά φαινόμενα που απασχολούν τον άνθρωπο από την έξοδό του από τον Παράδεισο και θα τον απασχολούν μέχρι την είσοδό του στην Βασιλεία των Ουρανών. Τα φαινόμενα αυτά αποτελούν το αρχέγονο δίπολο αμαρτίας και μετάνοιας, γι’ αυτό και η Οσία Μαρία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί φαινόμενο αμαρτίας αλλά και αρχέτυπο μετανοίας.
Ας δούμε λοιπόν το πρώτο σκέλος του διπόλου, την αμαρτία η οποία αποτελεί και το μεγαλύτερο πρόβλημα στη σχέση μας με το Θεό, όντας κατά βάσιν η αποστασία μας από Αυτόν. Είναι η «αποδημία μας εις χώραν μακράν».Αυτό το βλέπουμε μεν θεωρητικά στο πρόσωπο του «Ασώτου», μα το κατανοούμε, γίνεται χειροπιαστό, στην κακώς αυτονομημένη και αλλοτριωμένη, αρχικά, ζωή της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας. Και αυτή, όπως φυσικά και κάθε αμαρτωλός, απεδήμησε. Έφυγε μακράν του Θεού. «Όταν αμαρτάνουμε, μας λέγει ο ι. Χρυσόστομος, φεύγουμε από το Θεό, δραπετεύουμε, φεύγουμε σε ξένη χώρα έστω και αν τοπικά δεν μετακινούμεθα…». Απομακρυνόμενοι λοιπόν κάνουμε και το πρώτο βήμα της αποστασίας μας. Το δεύτερο βήμα είναι ο διασκορπισμός. Ο διασκορπισμός της «πατρικής ουσίας» στην παραβολή του «Ασώτου», το ξεπούλημα σώματος και ψυχής στην οσία Μαρία την Αιγυπτία. Τελικά «Στη χώρα της αμαρτίας, η ζωή του ανθρώπου είναι ένας διασκορπισμός των θείων χαρισμάτων. Όλες οι Θείες δωρεές με τις οποίες προικίσθηκε από το Θεό ο άνθρωπος για να εργασθεί τη σωτηρία του, δαπανώνται ασώτως: Δηλαδή, δαπανώνται σε μια ζωή μακράν της σωτηρίας, μακράν του Σωτήρος Χριστού όπως σοφά σχολιάζει ένας σύγχρονος πατέρας (Ιερομ. Γρηγορίου. ‘Εξομολόγηση’)
Τα αποτελέσματα αυτής της ζωής φαίνονται καθαρά στο βίο της Οσίας Μαρίας. Το πόσο μπορεί η αμαρτία να κυλήσει τον άνθρωπο και να τον οδηγήσει στην έσχατη πτώση, να τον στείλει με μαθηματική ακρίβεια στην καταστροφή και την απώλεια, και μαζί μ’ αυτόν να γκρεμιστούν και άλλοι, όλα αυτά χαράσσονται με έντονα και μελανά χρώματα και τα ομολογεί η ίδια η Οσία με απόλυτη ειλικρίνεια στην εξομολόγησή της στον Αββά Ζωσιμά.
Η ακατάπαυστη επιθυμία της Οσίας για ανθρώπινη επαφή όπως αυτή εκφραζόταν σαν ακόλαστη επιθυμία, ήταν μία διεστραμμένη προσπάθεια εκφράσεως αγάπης. Αγάπης προς τον Θεό και τον άνθρωπο και η θεώρηση αυτή θα εύρισκε σύμφωνο ακόμα και τον σύγχρονο ψυχαναλυτή. Δυστυχώς όμως στον μεταπτωτικό άνθρωπο η αληθινή έκφραση αγάπης δεν είναι ούτε αυτονόητη ούτε επιτυγχάνεται χωρίς πνευματικούς κόπους. Αντίθετα μπορεί εάν δεν ενταχθεί στην εν Χριστώ ζωή να γίνει κίνητρο αμαρτίας. Ρόλο παίζει εδώ και ο διάβολος . Ο διάβολος ελεύθερα διάλεξε να μην αγαπά το Θεό και να μην έχει κοινωνία μαζί Του, "θεοποίησε" τον εαυτό του και ζει ως φορέας του κακού, θέλοντας να οδηγήσει και άλλα δημιουργήματα του Θεού στην άρνηση. Ο διάβολος βέβαια δεν είναι η καθαυτό αιτία της πτώσης και της αμαρτίας, η κυρία αιτία είναι δυστυχώς, ο πειρασμός του εγωισμού στον οποίο ο άνθρωπος ενέδωσε.
Ο Χριστός, μέσα από την σταυρική Του θυσία και την Ανάσταση Του, μας δίνει το δικαίωμα να επανέλθουμε στην γνήσια κοινωνία με το Θεό. Μας καλεί μέσα από την μετάνοια, δηλαδή την αλλαγή του νου, του τρόπου σκέψης, δράσης και ζωής, να εναποθέσουμε την ελευθερία μας στον Θεό. Η ασκητική μας παράδοση ονομάζει αυτή τη νέα προσπάθεια ως "βαλείν αρχήν μετανοίας" και μας καλεί έτσι να πορευθούμε.
Ερχόμαστε λοιπόν στο δεύτερο σκέλος του διπόλου που ενσαρκώνει η Οσία Μαρία την μετάνοια. Βοηθοί στην ψηλάφηση του νοήματος της μετανοίας είναι οι Άγιοι. Οι Άγιοι δεν είναι αυθύπαρκτα τέλειες οντότητες, αλλά αποτελούν υπάρξεις που αγωνίζονται. Έχουν τις πτώσεις τους, τις δυσκολίες τους, τα πάθη και τους πειρασμούς τους. Έχουν όμως πάνω από όλα αυτή τη διαρκή επιθυμία και βίωση της μετάνοιας. Ξέρουν ότι δεν είναι τέλειοι. Ξέρουν ότι είναι αδύναμοι. Αλλά τους ανήκει αυτή η βαθιά αίσθηση ότι ο Θεός θα αναπληρώσει τις δικές τους αδυναμίες και θα θεραπεύσει τις ασθένειές τους και αυτή η αίσθηση είναι που τους δίνει ταπείνωση, δύναμη πνευματική και αγάπη προς το Θεό που ελευθερώνει. Η Οσία Μαρία η Αιγυπτία αποτελεί μοναδικό πρότυπο που ‘υποστασιοποιεί’ αυτή την κίνηση μετανοίας και προσέγγισης της Θείας αγάπης. Μετανόησε για τον πρότερο βίο της και τον εγκατέλειψε εντελώς. Μέσα της εντυπώθηκε ο θείος πόθος, η συντριβή για το παρελθόν και η αγωνία για την κοινωνία με το Θεό. Εγκατέλειψε την ζωή του κόσμου, δεν δοκίμασε καν τη ζωή του μοναχισμού, αλλά πορεύθηκε εν ερήμω, "κατά μόνας έως αν παρέλθει", διότι δεν έβλεπε άλλο νόημα στη ζωή της, παρά την ελεύθερη παράδοσή της στην αγάπη του Θεού. Και τούτο σήμαινε ότι πλέον άλλο από το Θεό δεν είχε νόημα γι' αυτήν. Η κοινωνία μαζί Του αποτελούσε πλέον τον μοναδικό λόγο ζωής και ύπαρξης γι' αυτήν και αυτή η κοινωνία την οδήγησε στην αιώνια δόξα από την μία μεριά, αλλά και στην ανάπτυξη αυτού που στην ζωή της Εκκλησίας ονομάζουμε υπέρβαση των παθών, σχέση ζωής και κοινωνίας με τον Θεάνθρωπο Κύριο.
Η ζωή της Οσίας Μαρίας διέρχεται τρεις φάσεις που αποτελούν και τα τρία ουσιαστικά βήματα του μεταπτωτικού αμαρτωλού ανθρώπου προς την μετάνοια. Η πρώτη, είναι περίοδος της υποδουλώσεώς της στα πάθη της αμαρτίας, η δεύτερη η απόφασή της να επισκεφθεί τους Αγίους Τόπους -οπότε αρχίζει μέσα της η καλή αλλοίωση- και η τρίτη είναι η καθαυτό φάση της μετάνοιας με την επακόλουθη αποξένωση της από τον κόσμο και την άσκηση της στην έρημο. Είναι ακριβώς τα τρία στάδια που διέρχεται ο Άσωτος υιός της ομώνυμης παραβολής. Δεν είναι φυσικά τυχαίο που η Αγία μας Εκκλησία τοποθέτησε την μεν παραβολή του Ασώτου, που αποτελεί την θεωρητική πλευρά της πορείας του ανθρώπου, από την αμαρτία στη μετάνοια, στην αρχή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Ενώ στο τέλος της, στην Ε΄ Κυριακή των Νηστειών, παρουσιάζει το πρόσωπο εκείνο στο οποίο η μετάνοια έλαβε σάρκα και οστά. Την οσία Μαρία την Αιγυπτία.
Θα ήταν απλούστευση αλλά και αλλοίωση του πνεύματος της μετανοίας αν φανταστούμε ότι με την απόφαση της Οσίας Μαρίας για μετάνοια και με την ξένωση της από τον κόσμο αυτόματα απαλλάχθηκε και από κάθε προσβολή της αμαρτίας. Όσο ήταν στον κόσμο ζούσε παραδομένη στις ποικίλες απολαύσεις, αλλά και μετά την μεταστροφή της, ο διάβολος την πολεμά με την ανάμνηση των ηδονών, θέλοντας να την οδηγήσει πάλι πίσω στον δρόμο αυτό.
Αναφέρει χαρακτηριστικά η ίδια η Οσία στον Αββά Ζωσιμά: «Για δεκαεπτά χρόνια στην έρημο, αββά, όσες φορές έτρωγα ή προσπαθούσα να λάβω κάποια τροφή, επιθυμούσα τα κρέατα και τα ψάρια που έχει η Αίγυπτος. Επιθυμούσα το κρασί, που τόσο το αγαπούσα, γιατί έπινα πολύ κρασί όταν ζούσα στον κόσμο, ενώ εδώ, μην μπορώντας ούτε νερό καλά-καλά να γευθώ, φλεγόμουνα πολύ και δεν μπορούσα να υποφέρω την στέρηση. Μου ερχόταν και η παράλογη επιθυμία των ασέμνων τραγουδιών, που πάντοτε με τάραζε δυνατά και προσπαθούσε να με πείσει να τραγουδήσω πάλι τα τραγούδια των δαιμόνων που είχα μάθει. Αμέσως τότε κλαίγοντας και κτυπώντας το στήθος μου με τα χέρια, θύμιζα στον εαυτό μου την συμφωνία που έκανα καθώς έφευγα στην έρημο. Παρευρισκόμουνα νοερά μπροστά στην εικόνα της Παναγίας της Θεοτόκου, της αναδόχου μου και την παρακαλούσα με δάκρυα να διώξει τους λογισμούς, που βασάνιζαν την άθλια μου ψυχή. Όταν δε δάκρυζα πολλήν ώρα και κτυπούσα το στήθος μου, έβλεπα από παντού να λάμπει γύρω μου φως και από τότες, μετά την τρικυμία, βασίλευε ειρήνη μέσα μου".
Η Οσία μας δείχνει και τον δρόμο ώστε να μπορέσουμε με την σειρά μας να υπερβούμε την ηδονή αλλά και την οδύνη της αμαρτίας, καθώς είναι ξεκάθαρα ότι η ζωή της αμαρτίας και των απολαύσεων συνοδεύεται από πόνο, είτε αυτός είναι με την μορφή της σωματικής ασθένειας, είτε με την μορφή της συναισθηματική ανισορροπίας είτε με την απώλεια κάθε νοήματος στη ζωή.
Αξίζει να σταθούμε λίγο περισσότερο στα σημεία εκείνα που χαρακτηρίζουν την καινούρια ζωή της Οσίας Μαρίας, διότι μας διδάσκει έμπρακτα την αντιστροφή της αμαρτίας με την άσκηση. Έτσι η φιληδονία γίνεται εγκράτεια, όπως είπαμε παραπάνω, η φιλαυτία γίνεται ταπείνωση και αγάπη αληθινή και η φιλοδοξία γίνεται φωτισμός.
Η φιληδονία μας απομακρύνει από αυτή την γνήσια κοινωνία τόσο με τον Θεό όσο και με τους ανθρώπους και μας οδηγεί αναπόφευκτα στον θάνατο, τον σωματικό, τον πνευματικό, τον κοινωνικό, αλλά και τον αιώνιο. Φάρμακο και όπλο είναι η εγκράτεια και η άσκηση. Η εγκράτεια στην παράδοσή μας δεν είναι τίποτε άλλο παρά η στέρηση της ικανοποίησης των επιθυμιών μας, η στάση βίας έναντι του εγωισμού μας και του εαυτού μας, η συνειδητή προσπάθεια να βάλουμε τον Θεό πάνω από την ηδονή. Η εγκράτεια συνεπάγεται την νηστεία τροφών και παθών, την άρνηση της καταλαλιάς, την καλλιέργεια της αγάπης μέσα από την συγχωρητικότητα και την ελεημοσύνη, την πρόταξη του Θεού και της κοινωνίας μαζί Του ως του μόνου αληθινού νοήματος της ύπαρξής μας.
Η Οσία Μαρία έζησε επί έτη πολλά με τροφή της δυόμισι ψωμιά, που αγόρασε φεύγοντας για την έρημο, και άγρια χόρτα του Ιορδάνη. Στην ζωή μακριά από το Θεό απολάμβανε χωρίς μέτρο και χωρίς όριο την αμαρτία της φιληδονίας. Στην ζωή με το Χριστό απολάμβανε την ηδονή της κοινωνίας μαζί Του, η οποία είχε μεν πόνο λόγω των πειρασμών, αλλά ταυτόχρονα είχε και αυτή την ανεκλάλητη χαρά του να ζει κανείς ελεύθερα την αγάπη του Θεού, απόλαυση ασύγκριτη με οποιαδήποτε άλλη!
Η φιλαυτία, η αγάπη δηλαδή του ανθρώπου για τον εαυτό του, είναι κατά τους Πατέρες καθ’ εαυτήν, η αιτία της αμαρτίας. Ο εγωισμός και η φιλαυτία αποτελούν πληγές για τον άνθρωπο, κρατώντας τον στην κατάσταση την οποία τον βρήκε ο διάβολος στον διάλογο που προηγήθηκε της πτώσης. Ο άνθρωπος έχει εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του και καυχιέται γι' αυτό. Κραυγάζει για τα χαρίσματα που ο Θεός του έχει δώσει. Δεν ‘’πολυπλασιάζει’’ τα τάλαντά του μοιραζόμενός τα με τους άλλους, αλλά τα κρατά για τον εαυτό του, για την αυτάρκειά του και για την δική του ικανοποίηση. Λέγει η Οσία Μαρία «Με πολλές και διάφορες συμφορές και πειρασμούς αφόρητους πάλεψα, και από τότε μέχρι σήμερα η δύναμη του Θεού με διάφορους τρόπους διατήρησε την αμαρτωλή μου ψυχή και το ταπεινό μου σώμα. Γιατί μόνο με το να σκέπτομαι από ποια κακά με γλίτωσε ο Κύριος, είχα αδαπάνητη τροφή την ελπίδα της σωτηρίας μου. Εκπλήττομαι πώς μπόρεσε η θάλασσα να υποφέρει τις ασωτίες μου. Πώς δεν άνοιξε η γη το στόμα της για να με κατεβάσει στον Άδη ζωντανή, εμένα που παγίδευσα τόσες ψυχές. Αλλά, καθώς φαίνεται, ο Θεός ζητούσε την δική μου μετάνοια, γιατί δεν θέλει το θάνατο του αμαρτωλού, αλλά περιμένει μακρόθυμα, αναμένοντας την επιστροφή».
Ο λόγος της Αγίας μας αποδεικνύει ότι για να υπερβούμε την φιλαυτία και τον εγωισμό μας, την θεοποίηση του εαυτού μας, που τελικά μας οδηγεί στην απώλεια, χρειάζονται δύο παράγοντες: η προσωπική μας πάλη και η δύναμη του Θεού. Αυτό είναι και το νόημα της αρετής, δηλαδή το να προσπαθούμε εμείς και να μας χαριτώνει ο Θεός. Συναισθανόμενοι, πόσο ασήμαντοι και ελλιπείς είμαστε, αλλά και πόσο μεγάλη είναι η αγάπη του Θεού. Η υπέρβαση δε της φιλαυτίας δεν σημαίνει απόρριψη του εαυτού μας ως εικόνος του Θεού. Η παραίτηση της Οσίας από τον κόσμο, αλλά και η αναζήτηση νοήματος στον αγώνα της ερήμου, δεν πήγασαν από την απαξίωση του εαυτού της, αλλά από την συναίσθηση του τι θέλει ο Θεός. Αυτή η συναίσθηση ας καθοδηγεί και τις δικές μας προσπάθειες, χωρίς να υποτιμούμε τα δώρα του Θεού, αλλά και χωρίς να καυχόμαστε γι' αυτά που μας δόθηκαν!
Το τρίτο και τελευταίο στοιχείο, που μας παρουσιάζει η Οσία Μαρία και το οποίο είναι μάλλον καρπός και αποτέλεσμα της μετανοίας είναι ο φωτισμός. Ο φωτισμός που κατά τους Πατέρας είναι το αποτέλεσμα της απαρνήσεως της κοσμικής φιλοδοξίας. Διηγείται λοιπόν Αγία: «Πάντοτε το νοερό μάτι της σκέψεώς μου ακατάπαυστα κατεύθυνα σε Αυτήν, την Υπεραγία Θεοτόκο, που εγγυήθηκε για μένα, ζητώντας να με βοηθήσει, που κινδύνευα μέσα στο πέλαγος της ερήμου. Και πράγματι την είχα βοηθό και συνεργάτη της μετανοίας μου. Δεν σηκωνόμουνα από τη γη κι αν ακόμη συνέβαινε να περνώ κι ολόκληρο εικοσιτετράωρο σ' αυτή τη στάση, μέχρις ότου με έλουζε με τη λάμψη του το γλυκύ εκείνο φως κι έδιωχνε τελείως τους λογισμούς που μ' ενοχλούσαν».
Είδαμε λοιπόν στο βίο της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας την πνευματική παράδοση της Εκκλησίας μας και του τρόπου ζωής που αυτή προτείνει: του Θεανθρωποκεντρικού. Αυτή η πορεία πραγματώνεται μέσα από την μίμηση των Αγίων. Οι Άγιοι ήταν αυτοί που ξεκίνησαν από το αμαυρωμένο κατ' εικόνα και με την χάρη του Θεού το έφτασαν στο ‘καθ' ομοίωσιν’. Αυτή ήταν και η πορεία της Οσίας Μαρίας που με τον κατά Θεόν αγώνα της, μετέτρεψε τα πιο ισχυρά πάθη σε αγιότητα, προβάλλοντας μας πρότυπα μετανοίας.
Ας κλείσομε Σεβασμιώτατε, σεβαστοί πατέρες και αγαπητοί αδελφοί τον λόγο μας για την φωτεινή μορφή της Αγίας Μητρός ημών της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας, με την ευχή με την οποία κλείνει χαρακτηριστικά την διήγησή του για την Οσία Μαρία, ο βιογράφος της, Άγιος Σωφρόνιος, Πατριάρχης Ιεροσολύμων:
"Ο Θεός που πραγματοποίησε μεγάλα και θαυμαστά γεγονότα, που ανταμείβει με πολύ μεγάλες δωρεές όσους ελπίζουν σ' Αυτόν, ας μας αξιώσει να βρεθούμε και να ταχθούμε με το μέρος της Μαρίας, αυτής της μακαρίας, μαζί με όλους όσους Τον ευαρέστησαν ανά τους αιώνες με την θεωρία και την πράξη".
Αμήν.
Υπό Αρχιμ. Γεωργίου Ρουσάκη
Η Αγία μας Εκκλησία μέσα στην τόσο σημαντική για την ανθρώπινη αναζήτηση περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και μάλιστα την τελευταία Κυριακή, προβάλλει μια ιδιαίτερη μορφή του Εκκλησιαστικού Αγιολογίου και ταυτόχρονα ένα υπόδειγμα ολοκληρωτικής αναζήτησης της θείας Αγάπης και Χάρητος.
Προβάλλει λοιπόν η Αγία μας Εκκλησία το παράδειγμα και την μορφή της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας. Στο πρόσωπο της Αγίας συγκρούονται δύο τρόποι ζωής, ο τρόπος της αμαρτίας και ο τρόπος της μετάνοιας. Από την μία πλευρά ο τρόπος της αυτονόμησης του ανθρώπου από το Θεό και της παράδοσής του στο ίδιον θέλημα, στην φιληδονία, την φιλαυτία και την φιλοδοξία, και από την άλλη πλευρά ο τρόπος της ανταπόκρισης του ανθρώπου στην Αγάπη του Θεού.
Αυτή δε η μετάνοια μεταμορφώνει την φιληδονία σε εγκράτεια και στέρηση του ιδίου θελήματος, την φιλαυτία σε άντληση νοήματος για τη ζωή μέσα από την κοινωνία με το Θεό, την φιλοδοξία σε αποταγή από τον κόσμο και το κοσμικό φρόνημα και καταλήγει στην αυτοπαράδοση του ανθρώπου στην αγάπη του Θεού. Όλα δε αυτά αναδεικνύονται κατά τον πλέον εμφανή τρόπο στο πρόσωπο της Οσίας Μαρίας. Βοηθός μας, στην εξερεύνηση της μορφής της θα είναι ο λόγος του Αγίου Σωφρονίου, Πατριάρχου Ιεροσολύμων, ο οποίος συνέγραψε έναν βίο μοναδικό για τη Οσία. Μέσα από την διήγησή του θα μπορέσουμε να συνειδητοποιή-σουμε το πρότυπο της μετάνοιας που ενσαρκώνει κυριολεκτικά η Οσία Μαρία.
Ο Άγιος Σωφρόνιος, Πατριάρχης Ιεροσολύμων, ξεκινά την αναφορά του στον βίο της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας με μία φωνή που ο πνευματικός και αυτήκοος μάρτυς του βίου της Οσίας, Αββάς Ζωσιμάς, ακούει όταν αναρωτιέται για το τι είναι το τέλειο στην ζωή; Λέγει λοιπόν η φωνή του Θεού:’’ Ζωσιμά, καλά μεν και όσο είναι δυνατόν στον άνθρωπο αγωνίσθηκες, καλά διήλθες και τον ασκητικό δρόμο. Πλην όμως κανείς ανάμεσα στους ανθρώπους δεν έχει το τέλειο, αλλά μεγαλύτερος είναι ο αγώνας αυτός που βρίσκεται μπροστά, απ' αυτόν που έχει ήδη περάσει κι αν ακόμη εσείς δεν το γνωρίζετε. Για να μάθεις λοιπόν κι εσύ ο ίδιος, πόσοι άλλοι δρόμοι υπάρχουν που οδηγούν στη σωτηρία, βγες έξω από τον τόπο σου και από εκεί που βρίσκεσαι και ο Θεός θα σου φανερώσει.
Ο Όσιος επισκέφθηκε ένα Μοναστήρι, στο οποίο υπήρχε ένας διαφορετικός κανόνας. Οι πατέρες την πρώτη Κυριακή των Νηστειών, έφευγαν από την Μονή και κατέφευγαν στην έρημο του Ιορδάνου, όπως ζούσαν ασκούμενοι και μόνοι τους, χωρίς ο ένας να ξέρει τι είδους άσκηση κάνει ο άλλος και επέστρεφαν στο μοναστήρι την Κυριακή των Βαΐων. Ο Ζωσιμάς ακολούθησε τον κανόνα και περπατούσε επί 20 ημέρες στη έρημο, αναζητώντας κάποιον ασκητή, ο οποίος θα τον ωφελούσε πνευματικά και θα του απαντούσε στην αγωνία του για το τέλειο. Εκεί συνάντησε την Οσία, η οποία ήταν επί πολλά έτη στην έρημο και είχε αποκτήσει όλα τα πνευματικά εκείνα χαρίσματα που ο Θεός προσφέρει σε όσους τον αγαπούν. Κατόπιν πολλών παρακλήσεων του Αββά, η Οσία Μαρία του διηγήθηκε την συγκλονιστική ιστορία της.
Η Οσία Μαρία η Αιγυπτία καταγόταν από την Αίγυπτο και έζησε τον 6ον αιώνα, την εποχή του αυτοκράτορα Ιουστινιανού. Όταν ήταν 12 χρονών ξέφυγε από την προσοχή των γονιών της και πήγε στην Αλεξάνδρεια, όπου επί 17 χρόνια ζούσε άσωτη ζωή παρασύροντας μάλιστα και πολλούς ανθρώπους, ειδικά νέους, στην ηθική καταστροφή. Έτσι ζούσε, οπότε ένα καλοκαίρι είδε πολύ κόσμο από τη Λιβύη και Αίγυπτο, που κατευθύνονταν προς τη θάλασσα και ρώτησα ένα απ' αυτούς για να πληροφορηθεί που πήγαιναν. Εκείνος της απάντησε: «Πηγαίνουν στα Ιεροσόλυμα γιατί μετά από λίγες μέρες θα γιορταστεί η ύψωση του Τιμίου Σταυρού». Η πληροφορία αυτή ήρκεσε για να διεγείρει στην ψυχή της Μαρίας τον πόθο να συνακολουθήσει. Ήταν αυτή φωνή ευσεβείας, η οποία αναδύθηκε από τα βάθη της ψυχής της σε μια στιγμή κορεσμού από την αμαρτία και ελάμψεως κάποιου πνευματικού σπινθήρα; Ή προερχόταν από την ακατάστατη διάθεση και επιθυμία, της επισκέψεως απλώς νέων τόπων και συνάψεως νέων γνωριμιών; Νομίζω ότι στην καρδιά της, και συμφωνεί και έτερος βιογράφος με την θέση αυτή, είχε ήδη αρχίσει μυστηριωδώς η σωτήρια μεταβολή. Η ψυχή της όσο και αν είχε σκοτισθεί από την καλλιέργεια των παθών δεν είχε σαπίσει αλλά αντίθετα αρχίζει να ακούει και την φωνή του ουρανού, που πριν έσβηνε μέσα στις θορυβώδεις αναταράξεις της αμαρτίας.
Αυτό είναι το κομβικό σημείο και η Μαρία η Αιγυπτία εισερχόταν ήδη σε μια νέα περίοδο. Ήταν το παγιδευμένο πτηνό, το οποίον ανακινούσε τις φτερούγες του για να ξεφύγει αλλά το έλεος του Θεού δεν το αφήνει, όπως γλαφυρά περιγράφει ο βιογράφος της. Είναι η ψυχή που όζει μεν από την αμαρτία, πλην όμως εντός της ανατέλλει ο πόθος μιας νέας ζωής, καθαρής απέναντι στην αγάπη του Θεού. Μεταβαίνει λοιπόν και αυτή με τους άλλους προσκυνητές, στα Ιεροσόλυμα, για να παρευρεθεί στην ύψωση του Τίμιου Σταυρού. Όταν θέλησε να μπει στο ναό της Ανάστασης, τη μέρα που υψωνόταν ο Τίμιος Σταυρός, ένοιωσε 3 έως 4 φορές κάποια αόρατη δύναμη μέσα της, που την εμπόδιζε να μπει, ενώ το πλήθος έμπαινε ανεμπόδιστα. Αφού πληγώθηκε η καρδιά της απ' αυτό, αποφάσισε ν' αλλάξει ζωή και να εξιλεώσει το Θεό με τη μετάνοια. Έτσι βάζοντας σαν εγγυήτριά της την Παναγία, υποσχέθηκε ότι εάν την αφήσει να μπει κα να δει και να χαιρετήσει τον Σταυρό του Κυρίου, θα ήταν συνετή και φρόνιμη στο μέλλον και δεν θα μόλυνε πια το σώμα της με πονηρές επιθυμίες και ηδονές. Όταν γύρισε μετά στην εκκλησία, αυτή τη φορά μπόρεσε να μπει χωρίς καμιά δυσκολία. Τότε προσκύνησε το Τίμιο ξύλο και χωρίς να λησμονήσει την υπόσχεση που έδωσε, αναχώρησε την ίδια μέρα από τα Ιεροσόλυμα κι' αφού πέρασε τον Ιορδάνη μπήκε στα ενδότερα μέρη της ερήμου, όπου έζησε επί 47 χρόνια μια ζωή πολύ σκληρή και ασυνήθιστη, χωρίς να δει άνθρωπο, αλλά, έχοντας μοναδικό της θεατή τον Θεό, προσευχόταν μόνη σ' Αυτόν. Τόσο δε αγωνίστηκε, ώστε πέρασε την ανθρώπινη φύση και απόκτησε ζωή πάνω στη γη αγγελική και υπεράνθρωπη. Τόσο δε υψώθηκε δια μέσου της απάθειας, ώστε περπατούσε πάνω στα νερά του ποταμού, χωρίς να βυθίζεται. Όταν δε προσευχόταν, σηκωνόταν από τη γη ψηλά και στεκόταν μετέωρη στον αέρα.
Αν εξετάσουμε ενδελεχέστερα την προσωπικότητα και την συμπεριφορά της Οσίας θα δούμε ότι σ΄ αυτήν εμφανίζονται με τον πλέον εναργή, και ίσως ακραία παραστατικό τρόπο, τα δύο πνευματικά φαινόμενα που απασχολούν τον άνθρωπο από την έξοδό του από τον Παράδεισο και θα τον απασχολούν μέχρι την είσοδό του στην Βασιλεία των Ουρανών. Τα φαινόμενα αυτά αποτελούν το αρχέγονο δίπολο αμαρτίας και μετάνοιας, γι’ αυτό και η Οσία Μαρία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί φαινόμενο αμαρτίας αλλά και αρχέτυπο μετανοίας.
Ας δούμε λοιπόν το πρώτο σκέλος του διπόλου, την αμαρτία η οποία αποτελεί και το μεγαλύτερο πρόβλημα στη σχέση μας με το Θεό, όντας κατά βάσιν η αποστασία μας από Αυτόν. Είναι η «αποδημία μας εις χώραν μακράν».Αυτό το βλέπουμε μεν θεωρητικά στο πρόσωπο του «Ασώτου», μα το κατανοούμε, γίνεται χειροπιαστό, στην κακώς αυτονομημένη και αλλοτριωμένη, αρχικά, ζωή της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας. Και αυτή, όπως φυσικά και κάθε αμαρτωλός, απεδήμησε. Έφυγε μακράν του Θεού. «Όταν αμαρτάνουμε, μας λέγει ο ι. Χρυσόστομος, φεύγουμε από το Θεό, δραπετεύουμε, φεύγουμε σε ξένη χώρα έστω και αν τοπικά δεν μετακινούμεθα…». Απομακρυνόμενοι λοιπόν κάνουμε και το πρώτο βήμα της αποστασίας μας. Το δεύτερο βήμα είναι ο διασκορπισμός. Ο διασκορπισμός της «πατρικής ουσίας» στην παραβολή του «Ασώτου», το ξεπούλημα σώματος και ψυχής στην οσία Μαρία την Αιγυπτία. Τελικά «Στη χώρα της αμαρτίας, η ζωή του ανθρώπου είναι ένας διασκορπισμός των θείων χαρισμάτων. Όλες οι Θείες δωρεές με τις οποίες προικίσθηκε από το Θεό ο άνθρωπος για να εργασθεί τη σωτηρία του, δαπανώνται ασώτως: Δηλαδή, δαπανώνται σε μια ζωή μακράν της σωτηρίας, μακράν του Σωτήρος Χριστού όπως σοφά σχολιάζει ένας σύγχρονος πατέρας (Ιερομ. Γρηγορίου. ‘Εξομολόγηση’)
Τα αποτελέσματα αυτής της ζωής φαίνονται καθαρά στο βίο της Οσίας Μαρίας. Το πόσο μπορεί η αμαρτία να κυλήσει τον άνθρωπο και να τον οδηγήσει στην έσχατη πτώση, να τον στείλει με μαθηματική ακρίβεια στην καταστροφή και την απώλεια, και μαζί μ’ αυτόν να γκρεμιστούν και άλλοι, όλα αυτά χαράσσονται με έντονα και μελανά χρώματα και τα ομολογεί η ίδια η Οσία με απόλυτη ειλικρίνεια στην εξομολόγησή της στον Αββά Ζωσιμά.
Η ακατάπαυστη επιθυμία της Οσίας για ανθρώπινη επαφή όπως αυτή εκφραζόταν σαν ακόλαστη επιθυμία, ήταν μία διεστραμμένη προσπάθεια εκφράσεως αγάπης. Αγάπης προς τον Θεό και τον άνθρωπο και η θεώρηση αυτή θα εύρισκε σύμφωνο ακόμα και τον σύγχρονο ψυχαναλυτή. Δυστυχώς όμως στον μεταπτωτικό άνθρωπο η αληθινή έκφραση αγάπης δεν είναι ούτε αυτονόητη ούτε επιτυγχάνεται χωρίς πνευματικούς κόπους. Αντίθετα μπορεί εάν δεν ενταχθεί στην εν Χριστώ ζωή να γίνει κίνητρο αμαρτίας. Ρόλο παίζει εδώ και ο διάβολος . Ο διάβολος ελεύθερα διάλεξε να μην αγαπά το Θεό και να μην έχει κοινωνία μαζί Του, "θεοποίησε" τον εαυτό του και ζει ως φορέας του κακού, θέλοντας να οδηγήσει και άλλα δημιουργήματα του Θεού στην άρνηση. Ο διάβολος βέβαια δεν είναι η καθαυτό αιτία της πτώσης και της αμαρτίας, η κυρία αιτία είναι δυστυχώς, ο πειρασμός του εγωισμού στον οποίο ο άνθρωπος ενέδωσε.
Ο Χριστός, μέσα από την σταυρική Του θυσία και την Ανάσταση Του, μας δίνει το δικαίωμα να επανέλθουμε στην γνήσια κοινωνία με το Θεό. Μας καλεί μέσα από την μετάνοια, δηλαδή την αλλαγή του νου, του τρόπου σκέψης, δράσης και ζωής, να εναποθέσουμε την ελευθερία μας στον Θεό. Η ασκητική μας παράδοση ονομάζει αυτή τη νέα προσπάθεια ως "βαλείν αρχήν μετανοίας" και μας καλεί έτσι να πορευθούμε.
Ερχόμαστε λοιπόν στο δεύτερο σκέλος του διπόλου που ενσαρκώνει η Οσία Μαρία την μετάνοια. Βοηθοί στην ψηλάφηση του νοήματος της μετανοίας είναι οι Άγιοι. Οι Άγιοι δεν είναι αυθύπαρκτα τέλειες οντότητες, αλλά αποτελούν υπάρξεις που αγωνίζονται. Έχουν τις πτώσεις τους, τις δυσκολίες τους, τα πάθη και τους πειρασμούς τους. Έχουν όμως πάνω από όλα αυτή τη διαρκή επιθυμία και βίωση της μετάνοιας. Ξέρουν ότι δεν είναι τέλειοι. Ξέρουν ότι είναι αδύναμοι. Αλλά τους ανήκει αυτή η βαθιά αίσθηση ότι ο Θεός θα αναπληρώσει τις δικές τους αδυναμίες και θα θεραπεύσει τις ασθένειές τους και αυτή η αίσθηση είναι που τους δίνει ταπείνωση, δύναμη πνευματική και αγάπη προς το Θεό που ελευθερώνει. Η Οσία Μαρία η Αιγυπτία αποτελεί μοναδικό πρότυπο που ‘υποστασιοποιεί’ αυτή την κίνηση μετανοίας και προσέγγισης της Θείας αγάπης. Μετανόησε για τον πρότερο βίο της και τον εγκατέλειψε εντελώς. Μέσα της εντυπώθηκε ο θείος πόθος, η συντριβή για το παρελθόν και η αγωνία για την κοινωνία με το Θεό. Εγκατέλειψε την ζωή του κόσμου, δεν δοκίμασε καν τη ζωή του μοναχισμού, αλλά πορεύθηκε εν ερήμω, "κατά μόνας έως αν παρέλθει", διότι δεν έβλεπε άλλο νόημα στη ζωή της, παρά την ελεύθερη παράδοσή της στην αγάπη του Θεού. Και τούτο σήμαινε ότι πλέον άλλο από το Θεό δεν είχε νόημα γι' αυτήν. Η κοινωνία μαζί Του αποτελούσε πλέον τον μοναδικό λόγο ζωής και ύπαρξης γι' αυτήν και αυτή η κοινωνία την οδήγησε στην αιώνια δόξα από την μία μεριά, αλλά και στην ανάπτυξη αυτού που στην ζωή της Εκκλησίας ονομάζουμε υπέρβαση των παθών, σχέση ζωής και κοινωνίας με τον Θεάνθρωπο Κύριο.
Η ζωή της Οσίας Μαρίας διέρχεται τρεις φάσεις που αποτελούν και τα τρία ουσιαστικά βήματα του μεταπτωτικού αμαρτωλού ανθρώπου προς την μετάνοια. Η πρώτη, είναι περίοδος της υποδουλώσεώς της στα πάθη της αμαρτίας, η δεύτερη η απόφασή της να επισκεφθεί τους Αγίους Τόπους -οπότε αρχίζει μέσα της η καλή αλλοίωση- και η τρίτη είναι η καθαυτό φάση της μετάνοιας με την επακόλουθη αποξένωση της από τον κόσμο και την άσκηση της στην έρημο. Είναι ακριβώς τα τρία στάδια που διέρχεται ο Άσωτος υιός της ομώνυμης παραβολής. Δεν είναι φυσικά τυχαίο που η Αγία μας Εκκλησία τοποθέτησε την μεν παραβολή του Ασώτου, που αποτελεί την θεωρητική πλευρά της πορείας του ανθρώπου, από την αμαρτία στη μετάνοια, στην αρχή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Ενώ στο τέλος της, στην Ε΄ Κυριακή των Νηστειών, παρουσιάζει το πρόσωπο εκείνο στο οποίο η μετάνοια έλαβε σάρκα και οστά. Την οσία Μαρία την Αιγυπτία.
Θα ήταν απλούστευση αλλά και αλλοίωση του πνεύματος της μετανοίας αν φανταστούμε ότι με την απόφαση της Οσίας Μαρίας για μετάνοια και με την ξένωση της από τον κόσμο αυτόματα απαλλάχθηκε και από κάθε προσβολή της αμαρτίας. Όσο ήταν στον κόσμο ζούσε παραδομένη στις ποικίλες απολαύσεις, αλλά και μετά την μεταστροφή της, ο διάβολος την πολεμά με την ανάμνηση των ηδονών, θέλοντας να την οδηγήσει πάλι πίσω στον δρόμο αυτό.
Αναφέρει χαρακτηριστικά η ίδια η Οσία στον Αββά Ζωσιμά: «Για δεκαεπτά χρόνια στην έρημο, αββά, όσες φορές έτρωγα ή προσπαθούσα να λάβω κάποια τροφή, επιθυμούσα τα κρέατα και τα ψάρια που έχει η Αίγυπτος. Επιθυμούσα το κρασί, που τόσο το αγαπούσα, γιατί έπινα πολύ κρασί όταν ζούσα στον κόσμο, ενώ εδώ, μην μπορώντας ούτε νερό καλά-καλά να γευθώ, φλεγόμουνα πολύ και δεν μπορούσα να υποφέρω την στέρηση. Μου ερχόταν και η παράλογη επιθυμία των ασέμνων τραγουδιών, που πάντοτε με τάραζε δυνατά και προσπαθούσε να με πείσει να τραγουδήσω πάλι τα τραγούδια των δαιμόνων που είχα μάθει. Αμέσως τότε κλαίγοντας και κτυπώντας το στήθος μου με τα χέρια, θύμιζα στον εαυτό μου την συμφωνία που έκανα καθώς έφευγα στην έρημο. Παρευρισκόμουνα νοερά μπροστά στην εικόνα της Παναγίας της Θεοτόκου, της αναδόχου μου και την παρακαλούσα με δάκρυα να διώξει τους λογισμούς, που βασάνιζαν την άθλια μου ψυχή. Όταν δε δάκρυζα πολλήν ώρα και κτυπούσα το στήθος μου, έβλεπα από παντού να λάμπει γύρω μου φως και από τότες, μετά την τρικυμία, βασίλευε ειρήνη μέσα μου".
Η Οσία μας δείχνει και τον δρόμο ώστε να μπορέσουμε με την σειρά μας να υπερβούμε την ηδονή αλλά και την οδύνη της αμαρτίας, καθώς είναι ξεκάθαρα ότι η ζωή της αμαρτίας και των απολαύσεων συνοδεύεται από πόνο, είτε αυτός είναι με την μορφή της σωματικής ασθένειας, είτε με την μορφή της συναισθηματική ανισορροπίας είτε με την απώλεια κάθε νοήματος στη ζωή.
Αξίζει να σταθούμε λίγο περισσότερο στα σημεία εκείνα που χαρακτηρίζουν την καινούρια ζωή της Οσίας Μαρίας, διότι μας διδάσκει έμπρακτα την αντιστροφή της αμαρτίας με την άσκηση. Έτσι η φιληδονία γίνεται εγκράτεια, όπως είπαμε παραπάνω, η φιλαυτία γίνεται ταπείνωση και αγάπη αληθινή και η φιλοδοξία γίνεται φωτισμός.
Η φιληδονία μας απομακρύνει από αυτή την γνήσια κοινωνία τόσο με τον Θεό όσο και με τους ανθρώπους και μας οδηγεί αναπόφευκτα στον θάνατο, τον σωματικό, τον πνευματικό, τον κοινωνικό, αλλά και τον αιώνιο. Φάρμακο και όπλο είναι η εγκράτεια και η άσκηση. Η εγκράτεια στην παράδοσή μας δεν είναι τίποτε άλλο παρά η στέρηση της ικανοποίησης των επιθυμιών μας, η στάση βίας έναντι του εγωισμού μας και του εαυτού μας, η συνειδητή προσπάθεια να βάλουμε τον Θεό πάνω από την ηδονή. Η εγκράτεια συνεπάγεται την νηστεία τροφών και παθών, την άρνηση της καταλαλιάς, την καλλιέργεια της αγάπης μέσα από την συγχωρητικότητα και την ελεημοσύνη, την πρόταξη του Θεού και της κοινωνίας μαζί Του ως του μόνου αληθινού νοήματος της ύπαρξής μας.
Η Οσία Μαρία έζησε επί έτη πολλά με τροφή της δυόμισι ψωμιά, που αγόρασε φεύγοντας για την έρημο, και άγρια χόρτα του Ιορδάνη. Στην ζωή μακριά από το Θεό απολάμβανε χωρίς μέτρο και χωρίς όριο την αμαρτία της φιληδονίας. Στην ζωή με το Χριστό απολάμβανε την ηδονή της κοινωνίας μαζί Του, η οποία είχε μεν πόνο λόγω των πειρασμών, αλλά ταυτόχρονα είχε και αυτή την ανεκλάλητη χαρά του να ζει κανείς ελεύθερα την αγάπη του Θεού, απόλαυση ασύγκριτη με οποιαδήποτε άλλη!
Η φιλαυτία, η αγάπη δηλαδή του ανθρώπου για τον εαυτό του, είναι κατά τους Πατέρες καθ’ εαυτήν, η αιτία της αμαρτίας. Ο εγωισμός και η φιλαυτία αποτελούν πληγές για τον άνθρωπο, κρατώντας τον στην κατάσταση την οποία τον βρήκε ο διάβολος στον διάλογο που προηγήθηκε της πτώσης. Ο άνθρωπος έχει εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του και καυχιέται γι' αυτό. Κραυγάζει για τα χαρίσματα που ο Θεός του έχει δώσει. Δεν ‘’πολυπλασιάζει’’ τα τάλαντά του μοιραζόμενός τα με τους άλλους, αλλά τα κρατά για τον εαυτό του, για την αυτάρκειά του και για την δική του ικανοποίηση. Λέγει η Οσία Μαρία «Με πολλές και διάφορες συμφορές και πειρασμούς αφόρητους πάλεψα, και από τότε μέχρι σήμερα η δύναμη του Θεού με διάφορους τρόπους διατήρησε την αμαρτωλή μου ψυχή και το ταπεινό μου σώμα. Γιατί μόνο με το να σκέπτομαι από ποια κακά με γλίτωσε ο Κύριος, είχα αδαπάνητη τροφή την ελπίδα της σωτηρίας μου. Εκπλήττομαι πώς μπόρεσε η θάλασσα να υποφέρει τις ασωτίες μου. Πώς δεν άνοιξε η γη το στόμα της για να με κατεβάσει στον Άδη ζωντανή, εμένα που παγίδευσα τόσες ψυχές. Αλλά, καθώς φαίνεται, ο Θεός ζητούσε την δική μου μετάνοια, γιατί δεν θέλει το θάνατο του αμαρτωλού, αλλά περιμένει μακρόθυμα, αναμένοντας την επιστροφή».
Ο λόγος της Αγίας μας αποδεικνύει ότι για να υπερβούμε την φιλαυτία και τον εγωισμό μας, την θεοποίηση του εαυτού μας, που τελικά μας οδηγεί στην απώλεια, χρειάζονται δύο παράγοντες: η προσωπική μας πάλη και η δύναμη του Θεού. Αυτό είναι και το νόημα της αρετής, δηλαδή το να προσπαθούμε εμείς και να μας χαριτώνει ο Θεός. Συναισθανόμενοι, πόσο ασήμαντοι και ελλιπείς είμαστε, αλλά και πόσο μεγάλη είναι η αγάπη του Θεού. Η υπέρβαση δε της φιλαυτίας δεν σημαίνει απόρριψη του εαυτού μας ως εικόνος του Θεού. Η παραίτηση της Οσίας από τον κόσμο, αλλά και η αναζήτηση νοήματος στον αγώνα της ερήμου, δεν πήγασαν από την απαξίωση του εαυτού της, αλλά από την συναίσθηση του τι θέλει ο Θεός. Αυτή η συναίσθηση ας καθοδηγεί και τις δικές μας προσπάθειες, χωρίς να υποτιμούμε τα δώρα του Θεού, αλλά και χωρίς να καυχόμαστε γι' αυτά που μας δόθηκαν!
Το τρίτο και τελευταίο στοιχείο, που μας παρουσιάζει η Οσία Μαρία και το οποίο είναι μάλλον καρπός και αποτέλεσμα της μετανοίας είναι ο φωτισμός. Ο φωτισμός που κατά τους Πατέρας είναι το αποτέλεσμα της απαρνήσεως της κοσμικής φιλοδοξίας. Διηγείται λοιπόν Αγία: «Πάντοτε το νοερό μάτι της σκέψεώς μου ακατάπαυστα κατεύθυνα σε Αυτήν, την Υπεραγία Θεοτόκο, που εγγυήθηκε για μένα, ζητώντας να με βοηθήσει, που κινδύνευα μέσα στο πέλαγος της ερήμου. Και πράγματι την είχα βοηθό και συνεργάτη της μετανοίας μου. Δεν σηκωνόμουνα από τη γη κι αν ακόμη συνέβαινε να περνώ κι ολόκληρο εικοσιτετράωρο σ' αυτή τη στάση, μέχρις ότου με έλουζε με τη λάμψη του το γλυκύ εκείνο φως κι έδιωχνε τελείως τους λογισμούς που μ' ενοχλούσαν».
Είδαμε λοιπόν στο βίο της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας την πνευματική παράδοση της Εκκλησίας μας και του τρόπου ζωής που αυτή προτείνει: του Θεανθρωποκεντρικού. Αυτή η πορεία πραγματώνεται μέσα από την μίμηση των Αγίων. Οι Άγιοι ήταν αυτοί που ξεκίνησαν από το αμαυρωμένο κατ' εικόνα και με την χάρη του Θεού το έφτασαν στο ‘καθ' ομοίωσιν’. Αυτή ήταν και η πορεία της Οσίας Μαρίας που με τον κατά Θεόν αγώνα της, μετέτρεψε τα πιο ισχυρά πάθη σε αγιότητα, προβάλλοντας μας πρότυπα μετανοίας.
Ας κλείσομε Σεβασμιώτατε, σεβαστοί πατέρες και αγαπητοί αδελφοί τον λόγο μας για την φωτεινή μορφή της Αγίας Μητρός ημών της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας, με την ευχή με την οποία κλείνει χαρακτηριστικά την διήγησή του για την Οσία Μαρία, ο βιογράφος της, Άγιος Σωφρόνιος, Πατριάρχης Ιεροσολύμων:
"Ο Θεός που πραγματοποίησε μεγάλα και θαυμαστά γεγονότα, που ανταμείβει με πολύ μεγάλες δωρεές όσους ελπίζουν σ' Αυτόν, ας μας αξιώσει να βρεθούμε και να ταχθούμε με το μέρος της Μαρίας, αυτής της μακαρίας, μαζί με όλους όσους Τον ευαρέστησαν ανά τους αιώνες με την θεωρία και την πράξη".
Αμήν.