ΕΠΙ ΤΗ ΕΟΡΤΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΜΑΣ
«Τω καιρώ εκείνω παραλαμβάνει ο Ιησούς τον Πέτρον και Ιάκωβον και Ιωάννην ......και αναφέρει αυτούς εις όρος υψηλόν κατ΄ιδίαν» Ματθ. Ιζ΄, 1).
Γιατί άραγε ο Χριστός μας ανέβηκε στο Θαβώρ, προκειμένου να αποκαλύψει ένα μικρό μέρος από τη θεϊκή δόξα Του; Δεν θα μπορούσε να το πράξει κάπου μέσα στην πόλη; Βεβαίως! Ανέρχεται όμως στο όρος, επειδή θέλει να μας διδάξει, ότι η δόξα του Θεού αποκαλύπτεται μόνον σ΄εκείνους που μπορούν ν’ ανέβουν πραγματικά και μεταφορικά!
Θα ήθελα, λοιπόν, να κάνουμε μερικά σχόλια στο γεγονός της εορτής της Μεταμορφώσεως, το οποίον εορτάζει σήμερα η Εκκλησία μας.
1. Για να δούμε τη δόξα του Θεού πρέπει να ανακτήσουμε ύψος, πρέπει να ανεβούμε υψηλά. Δηλ. οφείλουμε να ξεπεράσουμε την έλξη των καθημερινών φροντίδων. Να πραγματοποιήσουμε μια υπέρβαση της χθαμαλότητος. Δεν φανερώνει τη δόξα Του ο Θεός σε ανθρώπους, οι οποίοι είναι εγκλωβισμένοι μέσα στη μιζέρια της καθημερινότητας, στα πάθη, στις αδυναμίες, στην κατώτερη φύση, πού όλοι μας έχουμε και φέρουμε μέσα μας. Αν δεν απαγκιστρωθούμε απ’ τα επίγεια, δεν θα μπορέσουμε να «θεωρήσουμε» τα ουράνια!
Αν ανατρέξουμε στην Παλαιά Διαθήκη, όπου σε δύο κλασσικές περιπτώσεις έχομε φανέρωση του Θεού τότε θα διαπιστώσουμε ότι και εκεί ο Θεός καλεί τους δούλους Του να ανέβουν σε όρος υφηλόν.
i. Η μία περίπτωση είναι αυτή του Μωϋσή. Προκειμένου να παραλάβει ο Μωϋσής τις Πλάκες του Νόμου καλείται ο Θεός να ανέλθει στο όρος Σινά! Ο Κύριος είπε στο Μωϋσή: «Ανέβα να με συναντήσεις στο βουνό και μείνε εκεί» (Έξοδος, 24, 14). Ο Μωϋσής λοιπόν ανέρχεται στο όρος, ανεβαίνει, ανεβαίνει και φθάνεις την κορυφή, ενώ ο ισραηλίτης λαός παραμένει κάτω, στην πεδιάδα, στα χαμηλά. Εκεί στην κορυφή κατέβηκε ο Θεός με τη μορφή νεφέλης φωτεινής και ο Μωϋσής επί επτά ημέρες «θεάται» βλέπει δηλ. τη δόξα Του, ακούει τη φωνή Του και δέχεται τις πλάκες του Νόμου. Το θέαμα της δόξας του Θεού αλλοιώνει την όψη του, αλλάζει τά χαρακτηριστικά του προσώπου του. Ο Μωϋσής έγινε «θεόπτης», είδε τη δόξα του Θεού! Αν όμως δεν είχε αφήσει προηγουμένως πίσω του τις καθημερινές φροντίδες, την πεζότητα και την χθαμαλότητα της ζωής, τα πάθη και τις τέρψεις, δεν θα είχε γίνει «θεόπτης!» Άφησε τα χθαμαλά και τα ταπεινά και τότε ανέβηκε στο όρος!
ii. Η άλλη περίπτωση είναι εκείνη του Προφήτη Ηλία. Ζητούσε επίμονα από το Θεό να του φανερώσει τη δόξα Του. Οπότε κι εκείνος έλαβε εντολή να ανέλθει στο όρος Χωρήβ. Εισήλθε σέ μιά σπηλιά και ανέμενε. Ξαφνικά άκουσε τον Κύριο να του λέγει: «αύριο θα βγείς και θα σταθείς μπροστά ...θα δείς τον Κύριο να διαβαίνει....» (Γ΄ Βασιλειών, 19, 3-16) .
Για να δούμε, λοιπόν, τη δόξα του Θεού πρέπει να ανακτήσουμε ύψος, πρέπει να ανεβούμε υψηλά. Αυτή είναι η πρώτη επισήμανση, στην οποία θέλαμε να προβούμε σήμερα.
«Τω καιρώ εκείνω παραλαμβάνει ο Ιησούς τον Πέτρον και Ιάκωβον και Ιωάννην ......και αναφέρει αυτούς εις όρος υψηλόν κατ΄ιδίαν» Ματθ. Ιζ΄, 1).
Γιατί άραγε ο Χριστός μας ανέβηκε στο Θαβώρ, προκειμένου να αποκαλύψει ένα μικρό μέρος από τη θεϊκή δόξα Του; Δεν θα μπορούσε να το πράξει κάπου μέσα στην πόλη; Βεβαίως! Ανέρχεται όμως στο όρος, επειδή θέλει να μας διδάξει, ότι η δόξα του Θεού αποκαλύπτεται μόνον σ΄εκείνους που μπορούν ν’ ανέβουν πραγματικά και μεταφορικά!
Θα ήθελα, λοιπόν, να κάνουμε μερικά σχόλια στο γεγονός της εορτής της Μεταμορφώσεως, το οποίον εορτάζει σήμερα η Εκκλησία μας.
1. Για να δούμε τη δόξα του Θεού πρέπει να ανακτήσουμε ύψος, πρέπει να ανεβούμε υψηλά. Δηλ. οφείλουμε να ξεπεράσουμε την έλξη των καθημερινών φροντίδων. Να πραγματοποιήσουμε μια υπέρβαση της χθαμαλότητος. Δεν φανερώνει τη δόξα Του ο Θεός σε ανθρώπους, οι οποίοι είναι εγκλωβισμένοι μέσα στη μιζέρια της καθημερινότητας, στα πάθη, στις αδυναμίες, στην κατώτερη φύση, πού όλοι μας έχουμε και φέρουμε μέσα μας. Αν δεν απαγκιστρωθούμε απ’ τα επίγεια, δεν θα μπορέσουμε να «θεωρήσουμε» τα ουράνια!
Αν ανατρέξουμε στην Παλαιά Διαθήκη, όπου σε δύο κλασσικές περιπτώσεις έχομε φανέρωση του Θεού τότε θα διαπιστώσουμε ότι και εκεί ο Θεός καλεί τους δούλους Του να ανέβουν σε όρος υφηλόν.
i. Η μία περίπτωση είναι αυτή του Μωϋσή. Προκειμένου να παραλάβει ο Μωϋσής τις Πλάκες του Νόμου καλείται ο Θεός να ανέλθει στο όρος Σινά! Ο Κύριος είπε στο Μωϋσή: «Ανέβα να με συναντήσεις στο βουνό και μείνε εκεί» (Έξοδος, 24, 14). Ο Μωϋσής λοιπόν ανέρχεται στο όρος, ανεβαίνει, ανεβαίνει και φθάνεις την κορυφή, ενώ ο ισραηλίτης λαός παραμένει κάτω, στην πεδιάδα, στα χαμηλά. Εκεί στην κορυφή κατέβηκε ο Θεός με τη μορφή νεφέλης φωτεινής και ο Μωϋσής επί επτά ημέρες «θεάται» βλέπει δηλ. τη δόξα Του, ακούει τη φωνή Του και δέχεται τις πλάκες του Νόμου. Το θέαμα της δόξας του Θεού αλλοιώνει την όψη του, αλλάζει τά χαρακτηριστικά του προσώπου του. Ο Μωϋσής έγινε «θεόπτης», είδε τη δόξα του Θεού! Αν όμως δεν είχε αφήσει προηγουμένως πίσω του τις καθημερινές φροντίδες, την πεζότητα και την χθαμαλότητα της ζωής, τα πάθη και τις τέρψεις, δεν θα είχε γίνει «θεόπτης!» Άφησε τα χθαμαλά και τα ταπεινά και τότε ανέβηκε στο όρος!
ii. Η άλλη περίπτωση είναι εκείνη του Προφήτη Ηλία. Ζητούσε επίμονα από το Θεό να του φανερώσει τη δόξα Του. Οπότε κι εκείνος έλαβε εντολή να ανέλθει στο όρος Χωρήβ. Εισήλθε σέ μιά σπηλιά και ανέμενε. Ξαφνικά άκουσε τον Κύριο να του λέγει: «αύριο θα βγείς και θα σταθείς μπροστά ...θα δείς τον Κύριο να διαβαίνει....» (Γ΄ Βασιλειών, 19, 3-16) .
Για να δούμε, λοιπόν, τη δόξα του Θεού πρέπει να ανακτήσουμε ύψος, πρέπει να ανεβούμε υψηλά. Αυτή είναι η πρώτη επισήμανση, στην οποία θέλαμε να προβούμε σήμερα.
2. Τώρα λοιπόν μπορούμε να κατανοήσουμε γιατί η Εκκλησία σε κάθε θεία λειτουργία μας καλεί με την πρόσκληση: «Άνω σχώμεν τάς καρδίας». Εδώ μέσα, στο Ναό, στον οίκο του Κυρίου, συντελείται η συνάντηση της ψυχής μας με τον Θεό! Για να γίνει όμως αυτό οφείλουμε να προσπαθήσουμε, αφήνοντας πίσω μας τις καθημερινές μέριμνες, τις αδυναμίες μας, τα πάθη μας, το χοϊκό είναι μας. Έξω από το Ναό βρισκόμαστε υπό την επήρεια «του κόσμου», δηλ. της αμαρτίας! Κόσμος λοιπόν μας επηρεάζει, μας παγιδεύει, μας σαγηνεύει, μας δελεάζει, μας αιχμαλωτίζει και τελικά μας αλλοιώνει την μορφή και την ψυχή, μας παραμορφώνει! Αντιθέτως μέσα στην Εκκλησία αλλάζουν τα πράγματα! Βιώνουμε και ζούμε μέσα σε μια θεϊκή, σε μια ουράνια ατμόσφαιρα. Εδώ μέσα υπερβαίνουμε την έλξη των παθών, την ψυχοφθόρο ροπή προς τα κοσμικά, την έλξη του παλαιού ανθρώπου, που φέρουμε μέσα μας και βιώνουμε, κατά το μέτρο του ο καθένας μας, την «υπέρβαση» του εαυτού μας, αναρριχώμαστε από τα γήινα στα θεϊκά, από τα ανθρώπινα στα ουράνια. Να γιατί η Εκκλησία μας κατά την ώρα της Μεγάλης Εισόδου μας, ψάλλοντας τον Χερουβικό ύμνο, μας επισημαίνει ότι κατά την ώρα εκείνη «εικονίζουμε» τα Χερουβείμ και μας καλεί να απωθήσουμε κάθε βιοτική φροντίδα με τά λόγια «πάσαν την βιοτικήν αποθώμεθα μέριμναν» για να υποδεχθούνε τον Κύριο της δόξης! Η Εκκλησία μας λοιπόν είναι και αποτελεί μια σμίκρυνση, μια μικρογραφία της Βασιλείας των Ουρανών. Αυτό το ομολογούμε σε διαφόρους εκκλησιαστικούς ύμνους. Να δύο μόλις δείγματα:
i. «Εν τω ναώ εστώτες της δόξης σου, εν ουρανώ εστάναι νομίζομεν, Θεοτόκε, πύλη επουράνιε....»
ii. «Ουρανός πολύφωτος η Εκκλησία ανεδείχθη, άπαντας φωταγωγούσα τους πιστούς, εν ώ εστώτες κραυγάζομεν· τούτον τον οίκον στερέωσον, Κύριε».
Η Εκκλησία, ο ναός δηλ., είναι λοιπόν το θαβώρειο όρος, στο οποίο ανερχόμαστε για να συναντήσουμε τον Κύριό μας. Κάθε φορά που ερχόμαστε εδώ, εισερχόμεθα στο σπίτι του Θεού, στον «οίκο του Κυρίου», εμφανιζόμαστε στον ίδιο το Θεό μας! Αυτή είναι η δεύτερη επισήμανση, στην οποία θέλαμε να προβούμε.
3. Για να ανέλθουμε σε ένα όρος, χρειαζόμαστε προετοιμασία. Ομοίως χρειαζόμαστε και προετοιμασία και άσκηση, προκειμένου να αναρριχηθούμε στα πνευματικά ύψη. Αν ανατρέξουμε στα παραδείγματα της Παλαιάς Διαθήκης θα διαπιστώσουμε, ότι ο Θεός προ της εμφανίσεως της δόξης Του, υποβάλλει τόσο τον Μωϋσή, όσο και τον Ηλία σε αυστηρή νηστεία! Επί σαράντα ημέρες και σαράντα νύκτες δεν γεύθηκαν τροφήν! Ούτε νερό δεν έπιναν!
Το γεγονός αυτό μεθερμηνευόμενο δηλώνει, ότι αν προηγουμένως δεν ταπεινωθεί η σάρκα, ο άνθρωπος δεν μπορεί να καταστεί «θεόπτης!» Τώρα μόλις μπορουμε να κατανοήσουμε γιατί η Εκκλησία μας έχει θεσπίσει τις νηστείες, τις γονυκλισίες, τις μετάνοιες, τα δάκρυα, τις ολονυκτίες, την εγκράτεια, την αγνότητα και προ του γάμου αλλά και μέσα στο γάμο, γενικώς την άσκηση. Κατ΄ επέκταση δε και την εξομολόγηση! Χωρίς αυτά δεν μπορούμε να πλησιάσουμε το Θεό! Χωρίς αυτά τα θεραπευτικά και αγιαστικά μέσα δεν θα μπορέσουμε να δούμε τη δόξα του Κυρίου μας! Τώρα κατανοείτε, θαρρώ, γιατί μέσα στην ψυχή του ορθοδόξου πιστού είναι ριζωμένη η συνήθεια να νηστεύει προ της θείας Μεταλήψεως. Πρέπει χάριν του Θεού να ταπεινωθεί η σάρκα και να περιορισθούν οι σωματικές τέρψεις και οι γήϊνες απολαύσεις, οι νόμιμες βέβαια, πολύ δε περισσότερο οι αμαρτωλές και απαγορευμένες. Ο Γέροντας Σιλουανός σε ένα πνευματικό εγχειρίδιο έχει γράψει τήν μεγάλη αλήθεια: «δώσε αίμα καί λάβε πνεύμα!» Οι πνευματικές αναβάσεις πραγματοποιούνται μόνο με θυσίες! Η Ορθοδοξία μας είναι α-σ-κ-η-τ-ι-κ-ή! Μέσα στην Εκκλησία διδασκόμαστε την μέθοδο, ώστε να αποφεύγωνται τα λάθη. Ο ρόλος του καλού πνευματικού είναι εκ των «ουκ άνευ», απολύτως απαραίτητος.
Για να ολοκληρώσουμε λοιπόν και την ενότητα αυτή, που αποτελεί την τρίτη επισήμανση στο νόημα της εορτής, θα υπογραμμίσουμε, ότι κατά τη διάρκεια της επίγειας ζωής μας πρέπει να υποστούμε την αλλαγή μας προς το καλύτερο, την αλλοίωση και μεταμόρφωση μας, αυτή την οποία η Εκκλησία ονομάζει «αλλοίωση της δεξιάς του Υψίστου»! «Δει γαρ το φθαρτόν τούτο ενδύσασθαι αφθαρσίαν και το θνητόν τούτο ενδύσασθαι αθανασίαν» θα μας πει δια στόματος του Απ. Παύλου (Α’ Κορινθίους, 15, 53). Έτσι κατορθώνουμε να φθάσουμε από το «κατ’ εικόνα εις το καθ’ ομοίωσιν». Όλα αυτά είναι κατορθωτά μέσα στην Εκκλησία, και μόνο μέσα στην Εκκλησία! Όλα αυτά είναι κατορθωτά με την συνεργασία του Θεού και του ανθρώπου. Ο Θεός προσφέρει τη θεία Χάρη και ο άνθρωπος τη θέληση και την προσπάθεια.
4. Έτσι φθάσαμε στην τέταρτη και τελευταία επισήμανση μας. Η Εκκλησία είναι ο τόπος της προσωπικής μας μεταμορφώσεώς μας. Εδώ μέσα ό,τι εισέρχεται, αλλάζει, ή μεταμορφώνεται ή μετουσιώνεται. Μας φέρνετε το ψωμί και το κρασί, δηλ. το πρόσφορο και το νάμα, κι εδώ μεταβάλλεται σε Σώμα και Αίμα Χριστού! Μας φέρνετε το λαδάκι για τα κανδήλια και μετά το παίρνετε ως φάρμακο για τους ασθενείς σας. Βάζουμε το νεράκι του Θεού και μετά την ευλογία του γίνεται αγιασμός, χρήσιμος και «προς πάσαν ωφέλειαν επιτήδειον»! Εδώ λοιπόν η ψυχή μας μεταμορφώνεται! Μπαίνουμε ταραγμένοι στο Ναό και μετά την προσευχή η ψυχή μας γαληνεύει! Μπαίνουμε απελπισμένοι και τελικά βγαίνουμε με την ελπίδα αναστημένη μέσα μας! Μπαίνουμε φορτωμένοι με ενοχές και φεύγουμε ανάλαφροι.
Όλα αυτά τα θαυμάσια και θαυμαστά συντελούνται εδώ μέσα στο Ναό, διότι ο Θεός μας αλλάζει, μας μεταμορφώνει! Με τη Χάρη του Θεού η ζωή μας αλλάζει! Ο άνθρωπος, μόλις πλησιάσει τον Χριστό, μεταμορφώνεται, γίνεται αγνώριστος! Αυτή είναι η διαφορά της Εκκλησίας, που ονομάζεται και Κιβωτός της σωτηρίας μας, και της Κιβωτού του Νῶε. Εκεί, σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος, δηλ. στην Κιβωτό του Νώε, μπήκε ο λύκος και βγήκε λύκος, μπήκε ο κόρακας και βγήκε κόρακας! Αντιθέτως, στην Κιβωτό της σωτηρίας μας, την Εκκλησία, μπαίνει ο άνθρωπος-λύκος και βγαίνει πρόβατο, μπαίνει κόρακας και βγαίνει περιστερά!
Αγαπητοί μου φίλοι,
Το τελικό αποτέλεσμα αυτής της εν Χριστώ αλλοιώσεώς μας πρέπει να είναι ένα, το εξής: ο άνθρωπος πρέπει να γίνει «εδώ και τώρα» είτε «ουράνιος άνθρωπος» είτε «επίγειος άγγελος»! Είναι ένα και το αυτό πράγμα. Αν θα μπορούσα να εφαρμόσω τα πρότυπα αυτά στα πρόσωπα της σημερινής εορτής, τότε θα έλεγα. ότι το «ουράνιος άνθρωπος» αντιστοιχεί στον Μωϋσή, το δε «επίγειος άγγελος» αντιστοιχεί στον προφήτη Ηλία. Ο Μωϋσής ως άνθρωπος απέθανε! Ο Ηλίας έζησεν ως «ένσαρκος άγγελος» και δεν απέθανε. Αναλήφθηκε σωματικά στον Ουρανό!
+ Ο ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ και ΑΙΓΙΑΛΕΙΑΣ ΑΜΒΡΟΣΙΟΣ
Καλάβρυτα, 6 Αυγούστου 2009 (176.344)
(Σκέψεις από τό κήρυγμα της ημέρας στον ιερό Ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, στο Κράθιο Αιγιαλείας).
Όλα αυτά τα θαυμάσια και θαυμαστά συντελούνται εδώ μέσα στο Ναό, διότι ο Θεός μας αλλάζει, μας μεταμορφώνει! Με τη Χάρη του Θεού η ζωή μας αλλάζει! Ο άνθρωπος, μόλις πλησιάσει τον Χριστό, μεταμορφώνεται, γίνεται αγνώριστος! Αυτή είναι η διαφορά της Εκκλησίας, που ονομάζεται και Κιβωτός της σωτηρίας μας, και της Κιβωτού του Νῶε. Εκεί, σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος, δηλ. στην Κιβωτό του Νώε, μπήκε ο λύκος και βγήκε λύκος, μπήκε ο κόρακας και βγήκε κόρακας! Αντιθέτως, στην Κιβωτό της σωτηρίας μας, την Εκκλησία, μπαίνει ο άνθρωπος-λύκος και βγαίνει πρόβατο, μπαίνει κόρακας και βγαίνει περιστερά!
Αγαπητοί μου φίλοι,
Το τελικό αποτέλεσμα αυτής της εν Χριστώ αλλοιώσεώς μας πρέπει να είναι ένα, το εξής: ο άνθρωπος πρέπει να γίνει «εδώ και τώρα» είτε «ουράνιος άνθρωπος» είτε «επίγειος άγγελος»! Είναι ένα και το αυτό πράγμα. Αν θα μπορούσα να εφαρμόσω τα πρότυπα αυτά στα πρόσωπα της σημερινής εορτής, τότε θα έλεγα. ότι το «ουράνιος άνθρωπος» αντιστοιχεί στον Μωϋσή, το δε «επίγειος άγγελος» αντιστοιχεί στον προφήτη Ηλία. Ο Μωϋσής ως άνθρωπος απέθανε! Ο Ηλίας έζησεν ως «ένσαρκος άγγελος» και δεν απέθανε. Αναλήφθηκε σωματικά στον Ουρανό!
+ Ο ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ και ΑΙΓΙΑΛΕΙΑΣ ΑΜΒΡΟΣΙΟΣ
Καλάβρυτα, 6 Αυγούστου 2009 (176.344)
(Σκέψεις από τό κήρυγμα της ημέρας στον ιερό Ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, στο Κράθιο Αιγιαλείας).