Παρασκευή 31 Δεκεμβρίου 2010

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΑΒΑΣΕΙΣ

ΑΠΟ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΣΕ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

+ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Ο ΜΕΓΑΣ
ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙΣΑΡΕΙΑΣ 
Ο Ελληνισμός σαν τρόπος σκέψης και σαν γλώσσα, μεταδόθηκε στον Χριστιανισμό και επέζησε. Μια γέφυρα ανάμεσα στον αρχαίο και νεώτερο κόσμο είναι το έργο του Μεγάλου Βασιλείου.
Ο Μέγας Βασίλειος είναι ο Οικουμενικός Διδάσκαλος, που στον βίο του και στο έργο του συνδυάζει την μεγάλη πίστη με την βαθειά γνώση, την ευσέβεια με την ελληνομάθεια. Σε αυτήν την μεγάλη Εκκλησιαστική προσωπικότητα θα αναφερθούμε σήμερα.

  ____ Ο άγιος πατήρ ημών Βασίλειος ο Μέγας γεννήθηκε το 329 στην Καισάρεια της Καππαδοκίας. Η πλούσια και διακεκριμένη οικογένειά του διαθέτει ως πιο τιμητικό τίτλο της το ότι στόλισε την Εκκλησία με σειρά αγίων, ωσάν με πολύτιμους λίθους.
_____ Οι γονείς του, ο άγιος Βασίλειος ο Παλαιός και η αγία Εμμέλεια, κατέστησαν ονομαστοί για τις αρετές, την φροντίδα για τους πτωχούς καθώς και το γεγονός ότι διαπαιδαγώγησαν τα δέκα παιδιά τους στον δρόμο της αγιοσύνης. Η αδελφή του αγίου Βασιλείου, η αγία Μακρίνα η Φιλόσοφος (19 Ιουλ..) αληθινός πνευματικός οδηγός της οικογένειας, παρότρυνε την μητέρα και τους αδελφούς της προς τον μοναστικό βίο: τον άγιο Ναυκράτιο, τον άγιο Γρηγόριο, μελλοντικό επίσκοπο Νύσσης (10 Ιαν.) και τον άγιο Πέτρο, μελλοντικό επίσκοπο Σεβαστείας.
_____ Ο άγιος Βασίλειος πέρασε την παιδική του ηλικία στην Νεοκαισάρεια του Πόντου, όπου έλαβε τα πρώτα σπέρματα της ορθοδόξου πίστεως από την μητέρα και την γιαγιά του, την αγία Μακρίνα την Παλαιά, μαθήτρια του αγίου Γρηγορίου του θαυματουργού (17 Νοεμ.). Υπό την καθοδήγηση του πατέρα του , φημισμένου διδασκάλου ρητορικής, προόδευσε γρήγορα στην θύραθεν γνώση που φρόντιζε να συνδυάσει μαζί με την πρόοδο στην αρετή. Μετά τον θάνατο του πατέρα του συνέχισε τις σπουδές του, αναζητώντας τους καλύτερους διδασκάλους στα μεγαλύτερα πολιτιστικά κέντρα της εποχής: την Καισάρεια της Παλαιστίνης, της επιστήμης και της ρητορικής, στην οποία η φήμη του τον είχε προφθάσει, χάρη στην μεσολάβηση του Γρηγορίου του Θεολόγου με τον οποίο είχαν γνωρισθεί στην Καππαδοκία. Η φιλία τους, αρχικά συνηθισμένη φιλία μεταξύ ανθρώπων, εξελίχθηκε σε ιερή και πνευματική όταν ανακάλυψαν ότι και οι δυο τους δεν είχαν άλλο σκοπό παρά τον θεάρεστο βίο και την απόκτηση των ουράνιων αγαθών. Δεμένοι με μεγάλη αγάπη, είχαν τα πάντα κοινά: την διαμονή, την λιτή τράπεζα, την απέχθεια για τις ασωτίες των συνομηλίκων τους, την ακόρεστη δίψα για γνώση και σοφία, την τόλμη για υψηλές θεωρήσεις της διανοίας, την αγάπη της ρητορικής και προπαντός μια ιερή άμιλλα στον αγώνα για την τελείωση των αρετών. Θα μπορούσαμε να πιστέψουμε ότι είχαν μια ψυχή σε δυο σώματα παρά τον πολύ διαφορετικό τους χαρακτήρα. Ο Βασίλειος, με την ανδρεία του καρδιά, με σκέψη ρωμαλέα και αποφασιστική, ενδιαφερόταν για όλες τις επιστήμες και διέπρεπε παντού: τόσο στην φιλοσοφία, την γραμματική, την λογική, την ρητορική όσο και στα μαθηματικά, την αστρονομία, ακόμη και σε πρακτικές τέχνες όπως η ιατρική. Εκεί όπου η διδασκαλία του Αποστόλου Παύλου είχε απορριφθεί περιφρονητικά από αλαζόνες σοφιστές, ο Βασίλειος και ο Γρηγόριος έκαναν να θριαμβεύει η μωρία του Σταυρού, χρησιμοποιώντας τα ίδια τα όπλα της θύραθεν γνώσης. Ο Βασίλειος απέκτησε τέτοιο κύρος, ώστε μόλις αποπεράτωσε τις σπουδές του, οι συμφοιτητές του ήθελαν να τον κρατήσουν για δάσκαλό τους. Εκείνος όμως, διψώντας για νέους ορίζοντες, εγκατέλειψε την Αθήνα και μαζί την ελληνική παιδεία, αφήνοντάς τους για λίγο καιρό ακόμη τον Γρηγόριο, σαν όμηρο.
____ Επιστρέφοντας την γενέτειρά του (356) βρήκε την μητέρα του Εμμέλεια και την αδελφή του Μακρίνα να έχουμε μετατρέψει την οικογενειακή κατοικία των Αννήσων σε μοναστήρι και τους αδελφούς του να ζουν και αυτοί μοναχική ζωή σε γειτνίαση με τους άνδρες.
____ Εγκατέλειψε την πολλά υποσχόμενη σταδιοδρομία του ρητοροδιδασκάλου, βαπτίσθηκε και αποφάσισε να βρει έναν πνευματικό πατέρα για να τον οδηγήσει στην οδό του ασκητισμού. Μη βρίσκοντας στα μέρη του, επιχείρησε ένα μεγάλο ταξίδι προς τα φημισμένα κέντρα της αληθινής φιλοσοφίας: την Αίγυπτο, την Παλαιστίνη, την Συρία και ακόμη την Μεσοποταμία, όπου μπόρεσε να θαυμάσει τους ασκητικούς άθλους και τις θείες αρετές των ονομαστών ασκητών που ζούσαν στους τόπους αυτούς.
____ Βρήκε ένα έρημο λόφο, στην άλλη όχθη του Ίριδα ποταμού, απέναντι από το οικογενειακό μοναστήρι των Άννησων• έναν αληθινό επίγειο παράδεισο, όπου κατάφερε να ελκύσει και τον Γρηγόριο ώστε να εγκαταβιώσουν μαζί ασκητικά, με εργόχειρο, μελέτη της Γραφής και προσευχή: ότι ονειρεύονταν από την εποχή που σπούδαζαν στην Αθήνα.
____  Μόνος του θησαυρός ήταν ο Σταυρός που τον εναγκαλιζόταν με όλη του τη βιοτή: με την άσκηση, ζώντας σαν να μην είχε σάρκα, υπομένοντας την αρρώστια που θα τον συντρόφευε ως τον θάνατό του. Μετά έναν χρόνο, ο Βασίλειος έμεινε μόνος και ακτινοβολούσε σοφία και αρετή σ’ όλη την περιοχή, και πολύς κόσμος ερχόταν να τον επισκεφθεί: μοναχοί, λαϊκοί, ακόμη και παιδιά, απέναντι στα οποία έδειχνε μεγάλη τρυφερότητα. Καθώς όλο και περισσότεροι από τους επισκέπτες αποφάσιζαν να ασπασθούν και εκείνοι την ισάγγελο αυτή βιοτή, ο Βασίλειος άρχισε να συντάσσει για αυτούς τους περίφημους Όρους, οι οποίοι θεωρούνται ως ο ιδρυτικός χάρτης του μοναχισμού σε Ανατολή και Δύση.
____ Το 360 εκλήθη στην Καισάρεια και χειροτονήθηκε διάκονος από τον επίσκοπο Διάνο. Συμμετείχε στην Οικουμενική Σύνοδο της Κωνσταντινουπόλεως, κατά την διάρκεια της οποίας διαπίστωσε με πολλή οδύνη πόσο κατασπάραζαν την Εκκλησία του Χριστού οι ατέλειωτες διαμάχες μεταξύ αρειανοφρόνων, ημιαρειανοφρόνων (ομοιοσουσιανών) και ορθοδόξων. Καθώς ο Διάνος ενέδωσε από αδυναμία και υπέγραψε ομολογία πίστεως που ευνοούσε τους αιρετικούς, ο Βασίλειος έκοψε για ένα διάστημα την κοινωνία μαζί του και επέστρεψε στην ησυχία, όπου τον αντάμωσε ο άγιος Γρηγόριος ο οποίος επιθυμούσε να αποφύγει την αναγκαστική του χειροτονία. Το 363, χειροτονήθηκε πρεσβύτερος από τον νέο επίσκοπο Καισαρείας Ευσέβιο, όμως η διαφορά που σύντομα ανεφύη μεταξύ τους εξαιτίας κάποιων ζηλόφθονων κληρικών, ανάγκασε τον Βασίλειο να καταφύγει ξανά στο ερημητήριό του για να ειρηνεύσει η Εκκλησία. Όσο παρέμεινε εκεί, συνέχισε να οργανώνει τους μοναχούς της Καππαδοκίας σε κοινοβιακές κοινότητες. Δηλωμένος υπέρμαχος του κοινοβιακού βίου, ο άγιος Βασίλειος δεν εγκατέλειπε ωστόσο τον πόθο του για την ησυχία.
____ Η απειλή για την Ορθοδοξία εξαιτίας της ανάρρησης στον θρόνο του αυτοκράτορα Ουάλη (365), που ήταν φανατικός υπέρμαχος του αρειανισμού, έκανε τον Βασίλειο να εγκαταλείψει εκ νέου την μοναστική του οικογένεια για να υπερασπισθεί ενεργά την Αλήθεια. Συμφιλιώθηκε με τον Ευσέβιο και ανέλαβε την διαπαιδαγώγηση του λαού της Καισαρείας.
____ Κατά την διάρκεια του φοβερού λιμού που έπληξε την πόλη το 367, ενήργησε με θαυμαστή φιλανθρωπία: μοίρασε τα τελευταία υπάρχοντα που του απέμεναν, με την ακαταμάχητη ευγλωττία του έκανε ν’ ανοίξουν τα κελάρια των πλουσίων και των κερδοσκόπων, αναλώθηκε χωρίς φειδώ στην διανομή των τροφίμων, θέτοντας τις ιατρικές του γνώσεις στην υπηρεσία των ασθενών. Χιλιάδες άνθρωποι σώθηκαν από βέβαιο θάνατο και η ευγνωμοσύνη τους φάνηκε από τον ενθουσιασμό με τον οποίο χαιρετίσθηκε η εκλογή του Βασιλείου ως μητροπολίτη Καισαρείας (370), εκλογή που πραγματοποιήθηκε με δυσκολία εξαιτίας δολοπλοκιών από πλευράς των αιρετικών.
____ Μόλις ενθρονίσθηκε, ο Βασίλειος άρχισε τον αγώνα για την εδραίωση της πίστεως και την αποκατάσταση της τάξης στον απλό κλήρο και στους βοηθούς επισκόπους. Βλέποντας ο αυτοκράτορας ότι η μητρόπολη Καισαρείας ορθωνόταν, μόνη μαζί μ’ εκείνην της Αλεξανδρείας, ως οχυρό προπύργιο ενάντια στα σχέδιά του, αποφάσισε να μεταβεί επιτόπου και έστειλε ως προπομπό του τον έπαρχο Μοδέστο για να καθυποτάξει τον ατρόμητο ιεράρχη.
____ Μια ημέρα, επειδή οι οπαδοί του Αρείου απειλούσαν να καταλάβουν την Εκκλησία της Νίκαιας, ο άγιος Βασίλειος, ως άλλος Ηλίας (Γ’ Βασ. 18, 20-40), πρότεινε ορθόδοξοι και αιρετικοί να προσευχηθούν διαδοχικά μπροστά στις κλειστές θύρες του ναού. Οι παρακλήσεις των αιρετικών δεν έφεραν αποτέλεσμα, μόλις όμως ο άγιος ύψωσε τα χέρια του για να αναπέμψει την προσευχή του στον Κύριο, ολόκληρος ο ναός κλονίσθηκε συθέμελα και οι θύρες άνοιξαν μόνες τους εν μέσω επευφημιών χαράς των πιστών (η μνήμη αυτού του θαύματος τιμάται στις 19 Ιαν.).
____ Παρόμοια θεία σημεία συνέβησαν απευθείας στην οικογένεια του αυτοκράτορα: ο εξαετής γιός του πέθανε μόλις ο Ουάλης υπέγραψε μια αιρετική ομολογία. Καθώς έμπαινε μια ημέρα στην Εκκλησία της Καισαρείας, κατά την εορτή των Θεοφανείων, ο Ουάλης εντυπωσιάσθηκε τόσο πολύ από την ομορφιά των ύμνων, την ευταξία του πληρώματος και προπαντός από την μεγαλοπρέπεια του αγίου Βασιλείου, ορθοστατούντος μπροστά στην Αγία Τράπεζα, ίδιου με τον Αρχιερέα της Σωτηρίας μας, που έσπευσε παρά την θέλησή του να φέρει την προσφορά του μαζί με τους πιστούς. Λίγο αργότερα, όταν πήγε να υπογράψει την διαταγή εξορίας του επισκόπου, η πένα έσπασε τρείς φορές. Τρομοκρατημένος από όλα αυτά τα σημάδια της εύνοιας του Θεού, ο αυτοκράτορας έπαψε να παρενοχλεί τον άγιο. Δεν εγκατέλειψε ωστόσο την πολιτική του: διαίρεσε την Καππαδοκία σε δύο εκκλησιαστικές μητροπόλεις, σκεπτόμενος ότι έτσι θα μείωνε την επιρροή του επισκόπου Καισαρείας. Ο Βασίλειος αντέδρασε πάραυτα δημιουργώντας νέες επισκοπές, όπου ενθρόνισε ανθρώπους της εμπιστοσύνης του ( τον αδελφό του Γρηγόριο στην Νύσσα, τον Γρηγόριο τον Θεολόγο στα Σάσιμα).
____ Όσον αφορά το δογματικό επίπεδο, έχοντας ήδη αναιρέσει τις θέσεις των ακραίων αρειανοφρόνων ο άγιος Βασίλειος στράφηκε εναντίον των ημι-αρειανοφρόνων (ομοιοουσιανών), οι οποίοι, παρά την φαινομενική συγγένειά τους με τους Ορθοδόξους, προκάλεσαν εξίσου αναστάτωση με πολύπλοκες προσωπικές φιλονικίες.
____ Όντας ο ίδιος κριτήριο της Αληθείας, ασκούσε την εξουσία του πολύ πέρα από τα όρια της επισκοπής του. Ως άλλος αετός που υψώνεται μεσοούρανα, επιστατούσε στα πάντα, προστατεύοντας όλες τις εκκλησίες που βρίσκονταν σε απόγνωση, σκεπάζοντάς τες με τις φτερούγες του.
____ Παρά την δραστηριότητά του αυτή ο άγιος Βασίλειος δεν παραμελούσε τα ποιμαντικά του καθήκοντα, ούτε έπαυε να αποτελεί σπλαγχνικό πατέρα για τον κάθε πιστό. Η φροντίδα του για τους πτωχούς ήταν απεριόριστη: συνεχίζοντας το έργο που είχε αναλάβει όταν ήταν ιερέας, οικοδόμησε λίγο έξω από την Καισάρεια ένα τεράστιο φιλανθρωπικό ίδρυμα, την «πολιτεία του ελέους», που ονομάσθηκε αργότερα «Βασιλειάδα», και συγκέντρωνε γύρω από έναν ναό γηροκομεία, νοσοκομεία, λεπροκομείο, σχολείο, κ.λπ.
____ Η Ορθόδοξη Εκκλησία συνεχίζει ως τις ημέρες μας να τελεί την Λειτουργία που συνέθεσε και να προσεύχεται με τις δικές του ευχές, που είναι πλήρεις υψηλής θεολογικής εμπνεύσεως. Προέτρεπε επίσης ο Βασίλειος τους πιστούς να συνέρχονται στις εορτές προς τιμήν των μαρτύρων καθώς και να τιμούν τα άγια λείψανα.
____ Οικουμενικός διδάσκαλος, φωστήρας της ορθοδόξου Πίστεως, πατέρας του μοναχισμού, προστάτης των πενήτων, προνοητής για όλους όσοι ελπίζουν στον Θεό, ο άγιος Βασίλειος υπήρξε το τέλειο πρότυπο του επισκόπου, ζώσα εικόνα του Χριστού, ο οποίος, δι’ αυτού γινόταν τα πάντα τοις πάσι, μιλώντας με τα λόγια του και διανέμοντας με τις πράξεις του τους θησαυρούς της φιλάνθρωπης Αγάπης του Κυρίου. Και όμως, ως άνθρωπος δεν γνώρισε παρά αποτυχίες, συκοφαντίες και κάθε λογής θλίψη. Παρά τις προσπάθειές του, οι διαιρέσεις επέμεναν σε τέτοιο βαθμό που κάθε άλλος στην θέση του θα είχε απελπισθεί ότι θα δει μια ημέρα να αποκαθίσταται η ειρήνη. Έναν μόλις χρόνο πριν την κοίμησή του, καθώς ο Ουάλης πέθανε κατά την εκστρατεία εναντίον των Γότθων (378), τον διαδέχθηκε στον αυτοκρατορικό θρόνο ο ευσεβής Θεοδόσιος, ο οποίος άρχισε χωρίς χρονοτριβή να καταδιώκει τους αρεινόφρονες και να αποκαθιστά τους ορθοδόξους επισκόπους στις έδρες τους. Με σώμα καταπονημένο από αρρώστια και στερήσεις, ο άγιος παρέδωκε την ψυχή του στον Θεό την 1η Ιανουαρίου 379, προτού αξιωθεί να δει το επιστέγασμα των έργων του, κατά την Δευτέρα Οικουμενική Σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη (381). Η κηδεία του, που υπήρξε πάνδημος, κατέδειξε τον θρίαμβό του. Έμοιαζε να είχαν συναχθεί για την Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου, και έγιναν μάλιστα τότε και πολλά θαύματα. Σύμφωνα με το όνομα που έφερε, ο άγιος Βασίλειος κατέχει τώρα «βασιλική» θέση στην αυλή των αγίων Πατέρων, πλησίον του θρόνου του ουράνιου Βασιλέα.
Ο Άγιος Βασίλειος τιμάται και ώς προστάτης των παιδιών.
(Πηγή: Νέος Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Εκδόσεις ΙΝΔΙΚΤΟΣ)

ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΥΤΑ ΕΤΟΙΜΑΖΕΙ ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ:

ΕΠΙΛΟΓΗ ΘΕΜΑΤΩΝ
Αρχιμ. Χρυσόστομος Μυλωνάς
Πρεσβύτερος Βασίλειος Γιαννακόπουλος

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ-ΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ
Διάκονος Βασίλειος Νικολόπουλος
Πρεσβυτέρα Νικολίτσα Γκοτσοπούλου


ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΟΠΤΕΙΑ
Πρωτ. Βασίλειος Πετρόπουλος